Rajsthan Ke Dharam Sampardhay |
рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдзрд░्рдо рд╕ंрдк्рд░рджाрдп
рдк्рд░ाрдЪीрдирдХाрд▓ рд╕े рд╣ी рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдоें рдЕрдиेрдХ рдзाрд░्рдоिрдХ рдзाрд░ाрдУं рдХा рдПрдХ рд╕рдорди्рд╡рдп рдж्рд░рд░्рд╖्рдЯिрдЧрдд рд╣ै। рдЕрдиेрдХ рдзрд░्рдоों рдХे рдЕрдиुрдпाрдпी рдк्рд░ाрдЪीрдирдХाрд▓ рд╕े рд╣ी рдпрд╣ां рдиिрд╡ाрд╕ рдХрд░рддे рдЖрдпे рд╣ैं। рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдХी рд╡ीрд░ рднूрдоि рдоें рд╕рдордп-рд╕рдордп рдкрд░ рдорд╣ाрди рд╕ंрдд рдкैрджा рд╣ुрдП, рдЬो рднрдЧрд╡ाрди рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рдХे рд▓िрдП рдоाрд░्рдЧ рдмрддाрддे рд╣ुрдП рдЕрдкрдиा рдЕрд▓рдЧ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдмрдиाрддे рд╣ैं।
рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╣ैं -
1. рд╡рд▓्рд▓рдн рд╕ंрдк्рд░рджाрдп -
рд╡рд▓्рд▓рдн рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा "рдЖрдЪाрд░्рдп рд╡рд▓्рд▓рднाрдЪाрд░्рдп" рдиे рдХी। рдЗрдирдХा рдЬрди्рдо 1478 рдИ. рд╡ैрд╢ाрдЦ рд╢ुрдХ्рд▓ рдПрдХाрджрд╢ी рдХो рдЪंрдкाрд░рдг (рдмिрд╣ाрд░) рдоें рд╣ुрдЖ। рдЗрдирдХे рдкिрддा рдХा рдиाрдо рд▓рдХ्рд╖्рдордг рднрдЯ्рдЯ рдПंрд╡ рдоाрддा рдХा рдиाрдо рдпрд▓्рд▓рдордЧрд░ू рдеा।
рдЖрдЪाрд░्рдп рд╡рд▓्рд▓рднाрдЪाрд░्рдп рдЬी рдХा рд╡िрд╡ाрд╣ рджेрд╡рднрдЯ्рдЯ рдХी рдкुрдд्рд░ी рдорд╣ाрд▓рдХ्рд╖्рдоी рд╕े рд╣ुрдЖ। рдЗрдирдХे рдЧोрдкीрдиाрде рд╡ рд╡िрдЯ्рдард▓рдиाрде рдиाрдордХ рджो рдкुрдд्рд░ рд╣ुрдП।
рд╡рд▓्рд▓рднाрдЪाрд░्рдп рдЬी рдХा рдиिрдзрди рд╡ि.рд╕ं. 1587 рдИ. рдХो рдЖрд╖ाреЭ рд╢ुрдХ्рд▓ рдж्рдзिрддीрдп рдХो рдХрд╢ी рдоें рд╣ुрдЖ।
рд╡рд▓्рд▓рднाрдЪाрд░्рдп рдЬी рдиे 'рдЕрдгु рднाрд╖्рдп ' рдиाрдордХ рдЧ्рд░рди्рде рдХी рд░рдЪрдиा рдХी рддрдеा 'рд╢ुрдз्рджाрдж्рд╡ैрдд' рдиाрдордХ рдирд╡ीрди рджрд░्рд╢рди рдХा рдк्рд░рддिрдкाрджрди рдХрд░ рд╡рд▓्рд▓рдн рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी рдЬिрд╕े рдкुрд╖्рдЯीрдоाрд░्рдЧीрдп рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।
рд╡рд▓्рд▓рднाрдЪाрд░्рдп рдХो рд╢्рд░ीрдиाрде рдЬी (рдХृрд╖्рдг рднрдЧрд╡ाрди) рдХी рдоूрд░्рддि рдЧोрд╡рд░्рдзрди рдкрд░्рд╡рдд рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдИ рдЬिрд╕рдХो рд▓ेрдХрд░ рд╡े рд╡ृрди्рджाрд╡рди рдЖрдП рдФрд░ рд╡рд╣ां рд╢्рд░ीрдиाрде рдЬी рдХा рдоंрджिрд░ рдмрдиाрдХрд░ рдЙрд╕рдоे рдоूрд░्рддि рдХी рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдХрд░рд╡ाрдИ। рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рд╡рд▓्рд▓рдн рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХे рдЙрдкाрд╕्рдп рджेрд╡ "рд╢्рд░ीрдиाрде рдЬी" рд╣ैं।
рдиोрдЯ : рд╡рд▓्рд▓рдн рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдоें рдХृрд╖्рдг рдЬी рдХे рдмрд▓ рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХी рдкूрдЬा рдХी рдЬाрддी рд╣ै।
рд╡рд▓्рд▓рдн рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХो рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рдмрдиाрдиे рдХा рд╢्рд░ेрдп рдЖрдЪाрд░्рдп "рд╡рд▓्рд▓рднाрдЪाрд░्рдп рдЬी" рдХे рдж्рд╡िрддीрдп рдкुрдд्рд░ рд╡िрдЯ्рдард▓рдиाрде рдж्рд╡ाрд░ा рд╕्рдеाрдкिрдд "рдЕрд╖्рдЯ рдЫाрдк рдХрд╡ि рдордг्рдбрд▓ी" рдХो рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
рд╡рд▓्рд▓рдн рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХा рдоूрд▓ рдорди्рдд्рд░ "рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рд╢рд░рдгं рдЧрдо:" рд╣ै।
рд╡िрдЯ्рдард▓рдиाрде рдЬी рдХो рдЧुрд╕ाрдИं рдЧोрд╕्рд╡ाрдоी рдХी рдкрджрд╡ी рдоिрд▓ी рддрдм рд╕े рдЙрдирдХी рд╕ंрддाрди рдЧुрд╕ाрдИं рдХрд╣рд▓ाрдИ।
рд╡िрдЯ्рдард▓рдиाрдердЬी рдХे рд╕ाрде рдкुрдд्рд░ рд╣ुрдП рдЬिрдирдХे рдкूрдЬрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╢्рд░ीрдиाрде рдЬी рдХो рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдоूрд░्рддिрдпां рдмрдирд╡ा рдХрд░ рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд╕ाрдд рдЬрдЧрд╣ рдоंрджिрд░ рдмрдирд╡ाрдП рдЧрдП рдЬिрд╕े рд╢्рд░ीрдиाрдердЬी рдХे рд╕ाрде рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै рдпрд╣ 7 рдоंрджिрд░ рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╣ै -
рдоुрдЧрд▓ рд╕рдо्рд░ाрдЯ рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм рдХे рд╢ाрд╕рдирдХाрд▓ рдоें рдЬрдм рд╣िंрджू рдоंрджिрд░ों рдХो рддोрдб़рдиे рдХे рдЖрджेрд╢ рджिрдП рдЧрдП рддो рд╡िрдЯ्рдард▓рдиाрде рдЬी рдХे рд╡ंрд╢рдЬ рдЧोрд╕्рд╡ाрдоी рджाрдоोрджрд░ рдЬी рд╡ рдЙрд╕рдХे рднाрдИ рдЧोрд╡िंрдж рдЬी рд╢्рд░ीрдиाрде рдЬी рдХी рдк्рд░рддिрдоा рдХो рд▓ेрдХрд░ рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдХे рдЬोрдзрдкुрд░ рдоें рдЪौрдкाрд╕рдиी рдиाрдордХ рд╕्рдеाрди рдкрд░ рд▓े рдЖрдП рдЬрд╣ां рдкाрд╕ рдоें рд╣ी "рдХрджрдо рдЦंрдбी" рдиाрдордХ рд╕्рдеाрди рдкрд░ 6 рдоाрд╕ рддрдХ рд░ुрдХे।
рджाрдоोрджрд░ рдЬी рдХे рдЪाрдЪा рдЧोрдкीрдиाрде рдЬी рдиे рдЙрджрдпрдкुрд░ рдХे рдорд╣ाрд░ाрдгा рд░ाрдЬрд╕िंрд╣ рд╕े рд╢्рд░ीрдиाрдердЬी рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рдЪрд░्рдЪा рдХी рддрдм рд░ाрдЬрд╕िंрд╣ рдиे рдХрд╣ा рдХि "рдоैं рдПрдХ рд▓ाрдЦ рд╣िंрджू рд╡ीрд░ों рдХे рд╕िрд░ рдХрдЯрд╡ा рдХрд░ рднी рдоुрд╕рд▓рдоाрдиों рдХो рд╢्рд░ीрдиाрдердЬी рдХी рдоूрд░्рддि рдХे рд╣ाрде рдирд╣ीं рд▓рдЧाрдиे рджूंрдЧा।"
рд╡рд▓्рд▓рдн рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдоें рдоंрджिрд░ рдХो рд╣рд╡ेрд▓ी, рджрд░्рд╢рди рдХो рдЭांрдХी, рдИрд╢्рд╡рд░ рдХी рдХृрдкрдпा рдХो рдкुрд╖्рдЯि, рдЗрд╕ рдоंрджिрд░ рдоें рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╕ंрдЧीрдд рдХो рд╣рд╡ेрд▓ी рд╕ंрдЧीрдд, рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।
рдЧौрдб़ीрдп рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдиे рд░ाрдо рдПंрд╡ рд╡िрд╖्рдгु рдХी рдЬрдЧрд╣ рдХृрд╖्рдг рдХो рдЕрдкрдиा рдЖрд░ाрдз्рдп рджेрд╡ рдмрдиाрдпा।
рдЧौрдб़ीрдп рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдмंрдЧाрд▓ рд╕े рд╣ुрдИ рддрдеा рдпрд╣ рд╕ंрдк्рд░рджाрдпिрдХ рдмंрдЧाрд▓ рд╕े рд╣ोрддे рд╣ुрдП рд╡ृंрджाрд╡рди (рдордеुрд░ा, рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢) рд╕े рдЬрдпрдкुрд░ (рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди) рдкрд╣ुंрдЪा।
рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдоें рдЧोрд░िрдпा рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рдоुрдЦ्рдп рдкीрда рдЧोрд╡िंрдж рджेрд╡ рдЬी рдХा рдоंрджिрд░ рд╕िрдЯी рдкैрд▓ेрд╕ (рдЬрдпрдкुрд░) рд╣ै। рдЖрдоेрд░ рдХे рдорд╣ाрд░ाрдЬा рдоाрдирд╕िंрд╣ рдк्рд░рдердо рдЗрд╕ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рд╕े рдЗрддрдиे рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдеे рдХि рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╡ृंрджाрд╡рди (рдордеुрд░ा, рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢) рдоें рдЧोрд╡िंрдж рджेрд╡ рдЬी рдХा рдоंрджिрд░ рдмрдирд╡ाрдпा।
рдЧोрд╡िंрдж рджेрд╡ рдЬी рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕ 4900 рд╡рд░्рд╖ рдкुрд░ाрдиा рд╣ै। 10 рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдоें рдЬрдм рдорд╣рдоूрдж рдЧрдЬрдирд╡ी рдиे рднाрд░рдд рдкрд░ рдЖрдХ्рд░рдордг рдХिрдпा рддрдм рдордз्рд╡ाрдЪाрд░्рдп рдЬी рдиे рднрдЧрд╡ाрди рдХृрд╖्рдг рдХे рджिрд╡्рдп рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХो рдзрд░рддी рдоें рд╕ुрд▓ा рджिрдпा। 16 рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдоें рдЪैрддрди्рдп рдорд╣ाрдк्рд░рднु рдиे рдЕрдкрдиे рджो рд╢िрд╖्рдпों рд░ूрдкрдЧोрд╕्рд╡ाрдоी рдПंрд╡ рд╕рдиाрддрди рдЧोрд╕्рд╡ाрдоी рдХो рдЙрд╕ рдоूрд░्рддि рдХो рдЦोрдЬрдиे рднेрдЬा рдпрд╣ां рд╕े рд░ूрдк рдЧोрд╕्рд╡ाрдоी рдиे рдХृрд╖्рдг рднрдЧрд╡ाрди рдХे рдЙрд╕ рд░ूрдк рдХो рдЦोрдЬ рдиिрдХाрд▓ा। 1590 рдоें рдоिрд░्рдЬा рд░ाрдЬा рдЬрдпрд╕िंрд╣ рдиे рдЙрд╕ рд░ूрдк рдХे рд▓िрдП рд╡ृंрджाрд╡рди рдоें рд▓ाрд▓ рдкрдд्рдерд░ों рдХा рдПрдХ рд╕рдк्рддрдЦंрдбी рджेрд╡ाрд▓рдп рдмрдирд╡ाрдпा рдФрд░ рдЕрдХрдмрд░ рдиे рдЧोрд╡िंрдж рджेрд╡ рдЬी рдХी рдЧाрдпों рдХे рдЪाрд░े рдХे рд▓िрдП 135 рдмीрдШा рднूрдоि рдк्рд░рджाрди рдХी।
рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм рдиे рдЗрд╕ рдоंрджिрд░ рдХी 3 рдоंрдЬिрд▓ा рдЗрдоाрд░рдд рдХो рддुреЬрд╡ाрдХрд░ рдХрд░ рдЪाрд░ाрдЧाрд╣ рдоें рджी рд╣ुрдИ рднूрдоि рдХा рдкрдЯ्рдЯा рдиिрд░рд╕्рдд рдХрд░ рджिрдпा। рддрдм рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм рдХे рдбрд░ рд╕े рдЧोрд╡िंрдж рджेрд╡ рдЬी рдХी рдЕрд╕рд▓ी рдоूрд░्рддि рдХो рд╢्рд░ी рд╢िрд╡рд░ाрдо рдЧोрд╕्рд╡ाрдоी рд▓ेрдХрд░ рд╡ैрди рдоें рдЫिрдк рдЧрдП рдФрд░ рдпрд╣ां рд╕े рдоिрд░्рдЬा рд░ाрдЬा рдЬрдпрд╕िंрд╣ рдХे рдкुрдд्рд░ рд░ाрдо рд╕िंрд╣ рдХो рджेрдЦ-рд░ेрдЦ рдоें рдХाрдоा (рднрд░рддрдкुрд░) рдкрд╣ुंрдЪे рдпрд╣ां рд╕े рд░ाрдо рд╕िंрд╣ рдоूрд░्рддि рдХो рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд▓ेрдХрд░ рдорд╣ाрд░ाрдЬा рдоाрдирд╕िंрд╣ рдж्рд╡ाрд░ा рдмрдиाрдП рдЧрдП рдЧोрд╡िंрджрдкुрд░ा (рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдХрдирдХ, рд╡ृंрджाрд╡рди) рдоें рд▓ाрдХрд░ рдЗрд╕ рдоूрд░्рддि рдХो рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рдХिрдпा рдЬिрд╕े рдЖрдЬ рдкुрд░ाрдиा рдЧोрд╡िंрдж рджेрд╡ рдЬी рдХा рдоंрджिрд░ рдХрд╣рддे рд╣ैं।
1722 рдИ. рдоें рд╕рд╡ाрдИ рдЬрдпрд╕िंрд╣ рдиे рдЕрдкрдиे рдЖрд░ाрдз्рдп рдЧोрд╡िंрджрджेрд╡рдЬी рдХो рдЕрдкрдиे рдиिрд╡ाрд╕ рд╕्рдеाрди рд╕िрдЯी рдкैрд▓ेрд╕ (рдЪंрдж्рд░ рдорд╣рд▓) рдХे рдиिрдХрдЯ рд╕ूрд░्рдп рдорд╣рд▓ рдоें рд▓ाрдХрд░ рдк्рд░рддिрд╕्рдеाрдкिрдд рдХिрдпा।
рдиोрдЯ: рдЬрдпрдкुрд░ рдХे рд╢ाрд╕рдХ рдЧोрд╡िंрдж рджेрд╡ рдЬी рдХो рдЕрдкрдиे рд░ाрдЬ्рдп рдХा рд╕्рд╡ाрдоी рдЬрдмрдХि рд╕्рд╡рдп рдХो рдЕрдкрдиा рджीрд╡ाрди рдоाрдирддे рдеे।
рдХृрд╖्рдг рдХे рдк्рд░рдкौрдд्рд░ рд╡рдЬ्рд░рдиाрде рдиे рдЕрдкрдиी рдоाрддा рд╕े рд╕ुрдиे рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдХृрд╖्рдг рдЬी рдХे рддीрди рд╡िрдЧ्рд░рд╣ों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХिрдпा -
рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै рдХि рдЗрди рддीрдиों рдХो рдоिрд▓ा рджिрдпा рдЬाрдП рддो рдмिрд▓्рдХुрд▓ рд╣ुрдмрд╣ू рдХृрд╖्рдг рднрдЧрд╡ाрди рдХी рд╢рдХ्рд▓ рдмрди рдЬाрддी рд╣ै।
рдиिंрдмाрд░्рдХ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХो рд╕рдирдХाрджि рд╕ंрдк्рд░рджाрдп, рд╣ंрд╕ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдиाрд░рдж рд╕ंрдк्рд░рджाрдп, рдоाрд░рд╡ाреЬ рдоें рдиिрдоाрд╡рдд рд╕ाрдз рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХे рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै।
рдиिंрдмाрд░्рдХ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рдоुрдЦ्рдп рдкीрда рд╡ृंрджाрд╡рди (рдордеुрд░ा, рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢) рдоें рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдЗрд╕ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рд░ाрдЬ्рдп рдкीрда рд╕рд▓ेрдоाрдмाрдж (рдЕрдЬрдоेрд░) рдоें рд░ूрдкрдирдЧреЭ рдирджी рдкрд░ рд╕्рдеिрдд рд╣ै рдЬिрд╕рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा 7рд╡ीं рд╕рджी рдоें 'рдкрд░рд╢ुрд░ाрдо рджेрд╡ाрдЪाрд░्рдп ' рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдХी рдЧрдИ। рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдоें рдиिंрдмाрд░्рдХ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рдЕрди्рдп рдкीрда рдЙрджрдпрдкुрд░ рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै।
рдиोрдЯ: рдиिंрдмाрд░्рдХ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдоें рд░ाрдзा рдФрд░ рдХी рдпुрдЧрд▓ рд░ूрдк рдХी рд╕ेрд╡ा рдХрд░рддे рд╣ैं, рдЬिрд╕рдоे рд░ाрдзा рдХो рдХृрд╖्рдг рдХी рдкрдд्рдиी рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै।
рдЬंрднोрдЬी рдмाрд▓्рдпाрд╡рд╕्рдеा рд╕े рд╣ी рдордирдирд╢ीрд▓ рдеे। рдХрдо рдмोрд▓рдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЗрди्рд╣ें рдЧрд╣рд░ा рдЧूंрдЧा рддрдеा рдк्рд░рдХृрддि рдк्рд░ेрдоी рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╡िрд╢्рд╡ рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдЖंрджोрд▓рди рдХा рдк्рд░рдердо рдк्рд░рдгेрддा рд╡ рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ, рдЬрди्рдо рднाрдж्рд░рдкрдж рдХृрд╖्рдг рдЕрд╖्рдЯрдоी рдХो рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдХृрд╖्рдг рдХा рдЕрд╡рддाрд░ рддрдеा рд╡िрд╢्рдиोрдИ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдоें рд╡िрд╖्рдгु рдХा рдЕрд╡рддाрд░ рдоाрдирддे рд╣ैं।
рдЗрдирдХे рдЧुрд░ु рдХा рдиाрдо рдЧोрд░рдЦрдиाрде рдеा। рдЬांрднोрдЬी рдиे рд╡िрд╖्рдгु рдХी рдиिрд░्рдЧुрдг рдиिрд░ंрдХाрд░ рдм्рд░ाрд╣्рдордг рдХी рдЙрдкाрд╕рдиा рдкрд░ рдмрд▓ рджिрдпा।
рдЬांрднोрдЬी рдиे 1485 рдИрд╕्рд╡ी рдоें рд╕рдорд░ाрдерд▓ (рдмीрдХाрдиेрд░) рдоें рдХाрд░्рддिрдХ рдХृрд╖्рдг рдЕрд╖्рдЯрдоी рдХो рдКंрдЪे рдЯीрд▓े "рдзोрдХ рдзोрд░े" рдкрд░ рдмैрдардХрд░ рд╡िрд╢्рдиोрдИ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी। рд╡िрд╢्рдиोрдИ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдоें 29 рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╢िрдХ्рд╖ाрдПं рд╣ोрддी рд╣ैं। рдЗрди рдиिрдпрдоों рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рд╡्рдпрдХ्рддि рдмिрд╢्рдиोрдИ (20+9) рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै। рдЬांрднोрдЬी рдиे рдЕрдкрдиे рд╕рдорд╕्рдд рдЙрдкрджेрд╢ рдорд░ू рднाрд╖ा рдоें рджिрдП рдФрд░ рдЗрдирдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдЧ्рд░ंрде рдЬंрдн рд╕ाрдЧрд░, рдЬंрдн рд╕ंрд╣िрддा, рдмिрд╢्рдиोрдИ рдзрд░्рдо рдк्рд░рдХाрд╢ рдПрд╡ं 120 рд╢рдм्рджрд╡ाрдгीрдпा рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╣ै।
"рд╣ृрджрдп рд╕े рд╡िрд╖्рдгु рдХा рдиाрдо рдЬрдкो рдФрд░ рд╣ाрде рд╕े рдХाрд░्рдп рдХрд░ो" рдпрд╣ рдЬांрднोрдЬी рдХा рдоूрд▓ рдоंрдд्рд░ рд╣ै।
рдкीрдкाрд╕рд░ - рдЬांрднोрдЬी рдХा рдЬрди्рдо рдкीрдкाрд╕рд░ (рдиाрдЧौрд░) рдоें рд╣ुрдЖ рдЬрд╣ां рдЙрдирдХे рдк्рд░ाрдЪीрди рдШрд░ рдХी рдЬрдЧрд╣ рдоंрджिрд░ рдмрдиा рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдЙрдирдХे рдЦрдб़ाрдК рд░рдЦे рдЧрдП рд╣ैं।
рдоुрдХ्рддिрдзाрдо - рдЬांрднोрдЬी рдиे 1516 рдИ. рдоें рдоुрдХाрдо (рдиोрдЦा, рдмीрдХाрдиेрд░) рдоें рд╕рдоाрдзि рд▓ी рдЬрд╣ां рдк्рд░рддिрд╡рд░्рд╖ рдлाрд▓्рдЧुрди рд╡ рдЖрд╢्рд╡िрди рдорд╣ा рдХी рдЕрдоाрд╡рд╕्рдпा рдХो рдоेрд▓ा рд▓рдЧрддा рд╣ै।
рд░ाрдордб़ाрд╡ाрд╕ - рдкीрдкाрдб़ (рдЬोрдзрдкुрд░) рдХे рдиिрдХрдЯ рд░ाрдордб़ाрд╡ाрд╕ рд╡ рд▓ोрд╣ाрд╡рдЯ рдоें рдЗрди्рд╣ोंрдиे рдЙрдкрджेрд╢ рджिрдП।
рдЬांрднा - рдЬोрдзрдкुрд░ рдЬिрд▓े рдХी рдлрд▓ोрджी рддрд╣рд╕ीрд▓ рдХे рдЬांрднा рдЧांрд╡ рдоें рдЬंрднेрд╢्рд╡рд░ рдЬी рдХे рдХрд╣рдиे рдкрд░ рдЬैрд╕рд▓рдоेрд░ рдХे рд░ाрдЬा рдЬрдпрд╕िंрд╣ рдиे рддाрд▓ाрдм рдмрдирд╡ाрдпा рдеा рдЬो рдмिрд╢्рдиोрдИ рд╕рдоाрдЬ рдХे рд▓िрдП рдкुрд╖्рдХрд░ рдХे рд╕рдоाрди рдкाрд╡рди рддीрд░्рде рд╣ै। рдпрд╣ां рдк्рд░рддिрд╡рд░्рд╖ рдЪैрдд्рд░ рдЕрдоाрд╡рд╕्рдпा рддрдеा рднाрдж्рд░рдкрдж рдкूрд░्рдгिрдоा рдХो рдоेрд▓ा рд▓рдЧрддा рд╣ै।
рд░ोрдЯू - рдиाрдЧौрд░ рдЬिрд▓े рдХे рд░ोрдЯू рдЧांрд╡ рдоें рдЗрд╕ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХा рдзाрд░्рдоिрдХ рд╕्рдерд▓ рд╣ै।
рдЬांрдЧрд▓ू - рдмीрдХाрдиेрд░ рдХी рдиोрдЦा рддрд╣рд╕ीрд▓ рдоें рдЬांрдЧрд▓ू рдЧांрд╡ рдоें рдк्рд░рддिрд╡рд░्рд╖ рдЪैрдд्рд░ рдЕрдоाрд╡рд╕्рдпा рд╡ рднाрдж्рд░рдкрдж рдЕрдоाрд╡рд╕्рдпा рдХो рдоेрд▓ा рд▓рдЧрддा рд╣ै।
рд▓ोрджीрдкुрд░ - рдоुрд░ाрджाрдмाрдж (рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢) рдоें рдЬांрднोрдЬी рдн्рд░рдордг рдкрд░ рдЖрдП рдеे।
рдХрдеा рдЬैрд╕рд▓рдоेрд░ рдХी рдХी рд░рдЪрдиा рд╕ंрдд рдХрд╡ि рд╡िрд▓्рд╣ो рдЬी рдиे рдХी।
рдЗрд╕рдоें рдЙрдирдХे рд╕рдордХाрд▓ीрди 6 рд░ाрдЬा рдЬो рдЗрдирдХी рд╢рд░рдг рдоें рдЖрдП рджिрд▓्рд▓ी рдХे рдмाрджрд╢ाрд╣ рд╕िрдХंрджрд░ рд▓ोрджी, рдиाрдЧौрд░ рдХा рдирд╡ा рдорд╣рдоूрдж рдЦाрди рдиाрдЧोрд░ी, рдоेрдб़рддा рдХा рд░ाрд╡ рдЬैрддрд╕ी, рдЬोрдзрдкुрд░ рдХे рд░ाрдаौрдб़ рд╕ाрддрд▓ рджेрд╡ рдФрд░ рдоेрд╡ाрдб़ рдХा рдорд╣ाрд░ाрдгा рд╕ांрдЧा।
рдЬрд╕рдиाрде рдЬी
рдЬрд╕рдиाрде рдЬी рдХा рдЬрди्рдо 1482 рдИрд╕्рд╡ी (рд╡िрдХ्рд░рдо рд╕ंрд╡рдд 1540) рджेрд╡ рдЙрдардиी рдЧ्рдпाрд░рд╕ рдХो рдХрддрд░िрдпाрд╕рд░ (рдмीрдХाрдиेрд░) рдХे рдПрдХ рдЬाрдЯ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоें рд╣ुрдЖ।
рдЬрди рдоाрди्рдпрддा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдХрддрд░िрдпाрд╕рд░ рдЧांрд╡ рдХे рдЬाрдЧीрд░рджाрд░ рд╣рдоीрдж рдЬाрдЯ рдХो рдПрдХ рд░ाрдЬ рд╕्рд╡рдкрди рдоें рджिрдЦाрдИ рджिрдпा рдХि рдЙрдд्рддрд░ рджिрд╢ा рдоें рд╕्рдеिрдд рддाрд▓ाрдм рдХे рдХिрдиाрд░े рдПрдХ рдмाрд▓рдХ рдмैрдаा рд╣ै рдк्рд░ाрдд: рддाрд▓ाрдм рдХे рддрдЯ рдкрд░ рд╕рдЪрдоुрдЪ рдПрдХ рд╕ुंрджрд░ рдмाрд▓рдХ рдХो рджेрдЦрдХрд░ рдиिрд╕ंрддाрди рд╣рдоीрд░рдЬी рдЕрдд्рдпंрдд рдк्рд░рд╕рди्рди рд╣ुрдП рдЙрд╕े рдШрд░ рд▓ाрдХрд░ рдЕрдкрдиी рдкрдд्рдиी рд░ूрдкाрджे рдХो рд╕ौंрдк рджिрдпा। рдпрд╣ी рдмाрд▓рдХ рд╕ंрдд рдЬрд╕рдиाрде рдХे рдиाрдо рд╕े рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╣ुрдЖ।
рдЗрдирдХा рд▓ाрд▓рди-рдкाрд▓рди рд╣рдоीрд░ рдЬाрдЯ рд╡ рд░ूрдкाрджे рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпा рдЧрдпा। рдЗрдирдХी рд╢िрдХ्рд╖ा 1551 рдоें рдЖрд╢्рд╡िрди рд╢ुрдХ्рд▓ рд╕рдк्рддрдоी рдХो рдЧौ рд░рдХ्рд╖рдХ рдкीрда рдХे рдЧोрд░рдЦ рдЖрд╢्рд░рдо рд╕े рд╣ुрдИ। рдЧोрд░рдЦрдиाрде рдЬी рдХे рдЕंрдд рдоें рджीрдХ्рд╖िрдд рд╣ोрдиे рдХे рдЙрдкрд░ांрдд рдЖрдЬीрд╡рди рдм्рд░рд╣्рдордЪाрд░ी рд░рд╣рддे рд╣ुрдП рдЧोрд░рдЦा рдоाрд▓िрдпा рдиाрдордХ рд╕्рдеाрди рдкрд░ 12 рд╡рд░्рд╖ рддрдХ рддрдкрд╕्рдпा рдХी।
рд╕ंрдд рдЬрд╕рдиाрде рдЬी рдиे 1504 рдИ. рдоें рдЬрд╕рдиाрдеी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी рдЬрд╕рдиाрдеी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдоें 36 рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╢िрдХ्рд╖ाрдПं рдЕрдкрдиाрддे рд╣ुрдП рдиिрд░ंрдХाрд░ рдм्рд░ाрд╣्рдордг рд╢िрд╡ рдХा рд╕्рдорд░рдг рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЬрд╕рдиाрде рдЬी рдХे рдк्рд░िрдп рднрдХ्рдд рдЧрд▓े рдоें рдХाрд▓ी рдКрди рдХा рдзाрдЧा рдкрд╣рдирддे рд╣ैं рддрдеा рд╕ंрдд рднрдЧрд╡ा рд╡рд╕्рдд्рд░ рдзाрд░рдг рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЬрд╕рдиाрде рдЬी рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдЧ्рд░ंрде рд╢िंрднूрдзреЬा рд╡ рдХोрдаा рд╣ै। рдЬрд╕рдиाрде рдЬी рдиे 1506 рдИ. рдоें рдХрддрд░िрдпाрд╕рд░ (рдмीрдХाрдиेрд░) рдоें рдЖрд╢्рд╡िрди рд╢ुрдХ्рд▓ рд╕рдк्рддрдоी рдХो рдЬीрд╡िрдд рд╕рдоाрдзि рд▓ी।
рдЬрд╕рдиाрде рдЬी рдХे рдЪрдордд्рдХाрд░ों рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ोрдХрд░ рд╕िрдХंрджрд░ рд▓ोрджी рдиे рдЬрд╕рдиाрде рдЬी рдХो рдХрддрд░िрдпाрд╕рд░ (рдмीрдХाрдиेрд░) рдоें 500 рдмीрдШा рдЬрдоीрди рднेंрдЯ рдХी।
рдЬрд╕рдиाрдеी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХे рдЕрдиुрдпाрдИ рдЬो рдЗрд╕ рд╕ंрд╕ाрд░ рд╕े рд╡िрд░рдХ्рдд рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं рдЙрди्рд╣ें рдкрд░рдорд╣ंрд╕ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।
рдЬрд╕рдиाрде рдЬी рдХे рдЪрдордд्рдХाрд░ों рдХे рд╕ंрдмंрдз рдоें рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рдХрдеा рд╣ै рдХि рдЬрдм рдЬрд╕рдиाрде рдЬी 1 рд╡рд░्рд╖ рдХे рдеे рддрдм рдЙрдирдХी рдоाрддा рдЗрди्рд╣ें рдЬрд▓рддी рд╣ुрдИ рдЕँрдЧीрдаी рд╕े рдмांрдзрдХрд░ рдмाрд╣рд░ рдЪрд▓ी рдЧрдИ рдеी। рд╡ाрдкрд╕ рдЖрдиे рдкрд░ рдоाрддा рдиे рджेрдЦा рдХि рдмाрд▓рдХ рдЬрд╕рдиाрде рдЬी рдЕंрдЧीрдаी рдоैं рдмैрдаा рд╣ुрдЖ рдЬрд▓рддे рд╣ुрдП рдЕंрдЧाрд░ों рдХो рдЕрдкрдиे рд╕िрд░ рдкрд░ рдбाрд▓ рд░рд╣ा рд╣ै рдЗрд╕ рдкрд░ рдоाрддा рдЬोрд░-рдЬोрд░ рд╕े рд░ोрдиे рд▓рдЧी рддрдм рдмाрд▓рдХ рдЬрд╕рдиाрде рдЕрдЪाрдирдХ рдЕंрдЧीрдаी рд╕े рдиिрдХрд▓рдХрд░ рдоां рдХी рдЧोрджी рдоें рдЖрдХрд░ рдмैрда рдЧрдпा рдЗрд╕ рдкрд░ рдоैं рдЖрд╢्рдЪрд░्рдпрдЪрдХिрдд рд░рд╣ рдЧрдИ рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдЬрд╕рдиाрдеी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдоें рдзрдзрдХрддे рд╣ुрдП рдЕंрдЧाрд░ों рдкрд░ рдЕрдЧ्рдиि рдиृрдд्рдп рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдпрд╣ рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдХा рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдзाрд░्рдоिрдХ рд▓ोрдХ рдиृрдд्рдп рд╣ै।
рдЗрдирдХे рдкिрддा рдХा рдиाрдо рдЪांрджрдорд▓ рддрдеा рдоाрддा рдХा рдиाрдо рд╕рдорджा рдеा।
рд▓ाрд▓рджाрд╕ рдЬी рдЕрдкрдиे рдЧुрд░ु рддिрдЬाрд░ा рдХे рдоुрд╕्рд▓िрдо рд╕ंрдд рдЧрджрди рдЪिрд╢्рддी рд╕े рдЖрд╢ीрд░्рд╡ाрдж рд▓ेрдХрд░ рдЗрди्рд╣ोंрдиे рд▓ाрд▓рджाрд╕ рдЬी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी рддрдеा рдЗрд╕ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдоें рдиिрд░्рдЧुрдг рднрдХ्рддि рдХा рдк्рд░рдЪाрд░ рдк्рд░ाрд░ंрдн рдХिрдпा। рд▓ाрд▓ рджाрд╕ рдЬी рдХी рдЪेрддाрд╡рдиीрдпां рдЙрдирдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рдХाрд╡्рдп рдЧ्рд░ंрде рд╣ै।
1648 рдоें рд▓ाрд▓ рджाрд╕ рдЬी рдХा рдирдЧрд▓ा (рднрд░рддрдкुрд░) рдоें рджेрд╣ांрдд рд╣ो рдЧрдпा рдкрд░ंрддु рдЙрдирдХी рд╕рдоाрдзि рд╢ेрд░рдкुрд░ (рдЕрд▓рд╡рд░) рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै।
рд▓ाрд▓рджाрд╕ рдЬी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдкूрдЬा рд╕्рдерд▓ рд╢ेрд░рдкुрд░ (рд░ाрдордЧрдв़, рдЕрд▓рд╡рд░) рдоें рд╣ै। рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдпрд╣ рдзाрд░्рдоिрдХ рд╕्рдерд▓ рджेрд╡рд╕्рдеाрди рд╡िрднाрдЧ рдХी рджेрдЦрд░ेрдЦ рдоें рд╣ै। рдк्рд░рддिрд╡рд░्рд╖ рдЖрд╢्рд╡िрди рдПрдХाрджрд╢ी рддрдеा рдоाрдШ рдкूрд░्рдгिрдоा рдХे рджिрди рдпрд╣ां рдоेрд▓ा рд▓рдЧрддा рд╣ै।
рд▓ाрд▓рджाрд╕ рдЬी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдоें рд╣िंрджू рдоुрд╕्рд▓िрдо рдПрдХрддा, рднेрджрднाрд╡ рдХी рд╕рдоाрдк्рддि рддрдеा рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдкрд░ рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдмрд▓ рджिрдпा рдЧрдпा।
рд╢ाрд╣рдЬрд╣ां рдХा рдкुрдд्рд░ рджाрд░ाрд╢िрдХोрд╣ рд╕ंрдд рд▓ाрд▓рджाрд╕ рдЬी рд╕े рдоिрд▓рдиे рдЖрдпा рдеा рдЙрд╕рдиे рд╕ंрдд рдЬी рд╕े рдкूрдЫा рдХि рджिрд▓्рд▓ी рдХा рдЕрдЧрд▓ा рдмाрджрд╢ाрд╣ рдХौрди рд╣ोрдЧा? рдЗрд╕ рдкрд░ рд▓ाрд▓ рджाрд╕ рдЬी рдиे рдХрд╣ा рдХि рджिрд▓्рд▓ी рдХे рддрдЦ्рдд рдкрд░ рддो рд╡рд╣ी рдмैрдаेрдЧा рдЬो рдЕрдкрдиे рднाрдЗрдпों рдХी рд╣рдд्рдпा рдХрд░ेрдЧा। рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рдпрд╣ рднрд╡िрд╖्рдпрд╡ाрдгी рд╕рд╣ी рд╕िрдж्рдз рд╣ुрдИ। рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм рдиे рдЕрдкрдиे рднाрдЗрдпों рджाрд░ाрд╢िрдХोрд╣, рд╢ुрдЬा рд╡ рдоुрд░ाрдж рдХा рд╡рдз рдХрд░рдХे рджिрд▓्рд▓ी рдХे рддрдЦ्рдд рдкрд░ рдХрдм्рдЬा рдХिрдпा।
рдЗрд╕ рдкंрде рдХे рд▓ोрдЧ рдоेрд╡ рдЬाрддि рдХी рдХрди्рдпा рд╕े рд╡िрд╡ाрд╣ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдоें рджीрдХ्рд╖ा рд▓ेрдиे рд╡ाрд▓ा рд╡्рдпрдХ्рддि рдиिрд░ंрдХाрд░ी рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП рдЙрд╕рдоें рдзрди рд╕े рдоुंрд╣ рдирд╣ीं рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЗрд╕рд▓िрдП рдЗрд╕ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХे рдЕрдзिрдХांрд╢ рдЕрдиुрдпाрдпी рдЕрдкрдиी рд╕ंрдкрдд्рддि рднी рджाрди рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं।
рдк्рд░рддाрдк рд╕िंрд╣ рдмрдиाрд░рд╕ рдЬाрдХрд░ рд░ाрдоाрдиंрджी рдХै рд╢िрд╖्рдп рдмрдиे।
рдкीрдкा рдЬी рдиे рдИрд╢्рд╡рд░ рднрдХ्рддि рдХो рдоोрдХ्рд╖ рдк्рд░ाрдк्рддि рдХा рдоाрд░्рдЧ рдоांрдЧрддे рд╣ुрдП рд╡ैрд╖्рдгрд╡ рдзрд░्рдо рдХा рдк्рд░рдЪाрд░ рдХिрдпा рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рд╡рд╣ рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдоें рднрдХ्рддि рдЖंрджोрд▓рди рдХे рдк्рд░рдердо рд╕ंрддрдХрд╣рд▓ाрддे рд╣ैं।
рд╕ंрдд рдкीрдкा рдЬी рдХी 20 рд░ाрдиिрдпां рдеी рдЬिрд╕рдоें рд╕े рд╕рдмрд╕े рдЫोрдЯी рд░ाрдиी рд╕ीрддा рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рд╡ рдХुрд▓рджेрд╡ी рдХी рдХृрдкрдпा рд╕े рдЕрдкрдиा рд░ाрдЬрдХाрдЬ рднрддीрдЬे рдХो рд╕ौंрдкрдХрд░ рдмрдиाрд░рд╕ рдкрд╣ुंрдЪрдХрд░ рдЧुрд░ु рд░ाрдоाрдиंрдж рдЬी рд╕े рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд╡िрд░рдХ्рдд рдЬीрд╡рди рд╡्рдпрддीрдд рдХिрдпा рдкीрдкा рдЬी рдХो рд╢्рд░ी рд╣рд░ि рдХा рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд рджрд░्рд╢рди рдж्рд╡ाрд░िрдХाрдзीрд╢ рдоंрджिрд░ рдоें рд╣ुрдЖ।
рдЗрд╕ी рд╡िрд░рдХ्рдд рдЬीрд╡рди рдоें рдШूрдорддे рд╣ुрдП рд╡рд╣ рдХुрдЫ рд╕рдордп рдХे рд▓िрдП рд╕рдорджрдб़ी рдмाрдб़рдоेрд░ рдоें рд░ुрдХे рдФрд░ рд╡рд╣ां рд▓ोрдЧों рдХी рд╕ेрд╡ा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдпाрдкрди рдХे рд▓िрдП рд╕िрд▓ाрдИ рдХा рдХाрдо рдХिрдпा рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдЗрди्рд╣ें рджрд░्рдЬी рд╕рдоुрджाрдп рдХे рд▓ोрдЧ рдЕрдкрдиा рдЖрд░ाрдз्рдп рджेрд╡ рдоाрдирддे рд╣ैं।
рдкीрдкा рдЬी рдХी рдЪрдордд्рдХाрд░ी рдШрдЯрдиाрдУं рдоें рддेрд▓ी рдЬाрддि рдХे рдПрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдоाрд░ рдХрд░ рдкुрди рдЬीрд╡िрдд рдХрд░рдиा рдФрд░ рдЦूंрдЦाрд░ рдЬाрдирд╡рд░ рд╢ेрд░ рдХो рднी рдкाрд▓рддू рдмрдиा рд▓ेрдиा рдЖрджि рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ै।
рд╕ंрдд рдкीрдкा рдЬी рдХा рдоंрджिрд░ рд╕рдорджрдб़ी рдмाрдб़рдоेрд░ рдоें рд╣ै рдЬрд╣ां рдкीрдкा рдкंрдеी рджрд░्рдЬी рд╕рдоुрджाрдп рдХा рдкрддि рд╡рд░्рд╖ рдЪैрдд्рд░ рд╢ुрдХ्рд▓ рдкूрд░्рдгिрдоा рдХो рд╡िрд╢ाрд▓ рдоेрд▓ा рдЖрдпोрдЬिрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
рдкीрдкा рдЬी рдиे рдЕрдкрдиा рдЕंрддिрдо рд╕рдордп рдЯोंрдХ рдЬिрд▓े рдХे рдЯोрдбा рдЧ्рд░ाрдо рдоें рд╕्рдеिрдд рдПрдХ рдЧुрдлा рдоें рднрдЬрди рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╡्рдпрддीрдд рдХिрдпा рдЬрд╣ां рдЪैрдд्рд░ рдХृрд╖्рдг рдирд╡рдоी рдХो рдЗрдирдХा рджेрд╣ांрдд рд╣ुрдЖ рд╡рд╣ рдЧुрдлा рдЖрдЬ рд╕ंрдд рдкीрдкा рдЬी рдХी рдЧुрдлा рдХे рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиी рдЬाрддी рд╣ै।
рдпрд╣ рдЧुрдлा рдЯोंрдХ рдЬिрд▓े рдХी рдЯोрдбाрд░ाрдпрд╕िंрд╣ рддрд╣рд╕ीрд▓ рдХे рдЯोрдбा рдЧ्рд░ाрдо рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै।
рд╕ंрдд рдкीрдкा рдЬी рдХी рдЫрддрд░ी рдХाрд▓ीрд╕िंрдз рдирджी рдХे рдХिрдиाрд░े рдЧाрдЧрд░ोрди рджुрд░्рдЧ рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै рдЬрд╣ां рдЙрдирдХे рдЪрд░рдг рдЪिрд╣्рди рдХी рдкूрдЬा рдХी рдЬाрддी рд╣ै।
рд╕ंрдд рдоाрд╡рдЬी рдХा рдЬрди्рдо рдбूंрдЧрд░рдкुрд░ рдЬिрд▓े рдХे рдЖрд╕рдкुрд░ рддрд╣рд╕ीрд▓ рдХे рд╕рдмрд▓ा рдЧ्рд░ाрдо рдоें рд╡ि. рд╕ं. 1771 рдоें рдоाрдШ рд╢ुрдХ्рд▓ा рдкंрдЪрдоी рдХो рд╣ुрдЖ рдЗрдирдХा рдЬрди्рдо рдмाрд▓рдо рдЛрд╖ि рдкिрддा рддрдеा рдХेрд╢рд░рдмाрдИ рдоाрддा рдХे рдШрд░ рд╣ुрдЖ।
рдЖрдк рдЧाрдп рдЪрд░ाрддे рдеे рдФрд░ рд╕рдордп рдХृрд╖्рдг рдХा рд░ूрдк рдзाрд░рдг рдХрд░рдХे рдиाрдЪрддे рдЧाрддे рдмंрд╕ी рдмрдЬाрддे рдФрд░ рд╕िрд░ рдкрд░ рдоुрдХुрдЯ рднी рдмांрдз рд▓ेрддे рдеे।
рд╡ि.рд╕ं. 1784 рдоाрдШ рдПрдХाрджрд╢ी рдЧुрд░ुрд╡ाрд░ рдХे рджिрди рдЧрдгेрд╢्рд╡рд░ рдзाрдо рдоें рд╢िрд╡ рдоंрджिрд░ рдоें рд╕ाрдзрдиा рдХрд░рдиे рдЧрдП рдФрд░ рд╡рд╣ां 5 рд╡рд░्рд╖ рддрдХ рд░ाрд╕рд▓ीрд▓ा рднрдЬрди рд░рдЪрдиा рдПрд╡ं рдпोрдЧ рд╕ाрдзрдиा рдХрд░рддे рд░рд╣े рдФрд░ рдЕंрдд рдоें рдЙрд╕ी рдоें рд╡िрд▓ीрди рд╣ो рдЧрдП।
рд╕ंрдд рдоाрд╡ рдЬी рдХो рдХृрд╖्рдг рдХे рдиिрд╖्рдХрд▓ंрдХी рдЕрд╡рддाрд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рдкूрдЬा рдЬाрддा рд╣ै рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдЗрдирдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЪрд▓ाрдП рдЧрдП рдкंрдд рдХो рдиिрд╖्рдХрд▓ंрдХ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХे рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै рдЗрд╕ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рдоुрдЦ्рдп рдкीрда рд╕ाрдмрд▓ा рдбूंрдЧрд░рдкुрд░ рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै рд╕ंрдд рдоाрд╡ рдЬी рдХी рд╡ाрдгी рдЬिрд╕рдоें рд╕ंрдЧीрдд рд╣ै рдЙрд╕े рдЪोрдкрдб़ा рдХрд╣рддे рд╣ैं।
рд╕ंрдд рдоाрд╡рдЬी рдХी рдкुрдд्рд░рд╡рдзू рдЬрдирдХ рдХुрдоाрд░ी рдиे рдоाрдоा рдЬी рдХे рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдоूрд░्рдд рд░ूрдк рджेрдиे рд╣ेрддु 18 рд╕ो 82 рдИрд╕्рд╡ी рдЧрдгेрд╢्рд╡рд░ рдзाрдо рдкрд░ рд╕рд░्рд╡рдзрд░्рдо рд╕рдорди्рд╡рдп рд╡ाрджी рдПрдХ рдоंрджिрд░ рдмрдирд╡ाрдпा, рдЗрд╕ рдоंрджिрд░ рдХी рдпрд╣ рд╡िрд╢ेрд╖рддा рд╣ै рдХि рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдж्рд╡ाрд░ рдЬैрди рдоंрджिрд░ рдЬैрд╕ा рдЧुрдордЯी рдмोрдз рдоंрджिрд░ рджेрд╕ी рдоिрдиाрд░ा рдорд╕्рдЬिрдж рдЬैрд╕ी рдХрдеाрдХाрд░ рдЧिрд░рдиाрд░ рдЬैрд╕ा рд╣ै рдФрд░ рдоंрджिрд░ рдХे рдЧрд░्рдн рдЧृрд╣ рдоें рдоूрд░्рддि рд╡िрд╖्рдгु рднрдЧрд╡ाрди рдХी рд╣ै рдиिрд╖्рдХрд▓ंрдХ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХा рдоेрд▓ा рд╕ोрдо рдоाрд╣ी рдЬाрдЦрдо рдирджिрдпों рдХे рд╕ंрдЧрдо рдкрд░ рд╕्рдеिрдд рдЧрдгेрд╢्рд╡рд░ рдзाрдо рдоैं рдоाрдШ рд╢ुрдХ्рд▓ рдкूрд░्рдгिрдоा рдХो рд▓рдЧрддा рд╣ै рдпрд╣ рдоेрд▓ा рдЖрджिрд╡ाрд╕िрдпों рдХा рдХुंрдн рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै।
рд╡рд▓्рд▓рднाрдЪाрд░्рдп рдХो рд╢्рд░ीрдиाрде рдЬी (рдХृрд╖्рдг рднрдЧрд╡ाрди) рдХी рдоूрд░्рддि рдЧोрд╡рд░्рдзрди рдкрд░्рд╡рдд рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдИ рдЬिрд╕рдХो рд▓ेрдХрд░ рд╡े рд╡ृрди्рджाрд╡рди рдЖрдП рдФрд░ рд╡рд╣ां рд╢्рд░ीрдиाрде рдЬी рдХा рдоंрджिрд░ рдмрдиाрдХрд░ рдЙрд╕рдоे рдоूрд░्рддि рдХी рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдХрд░рд╡ाрдИ। рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рд╡рд▓्рд▓рдн рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХे рдЙрдкाрд╕्рдп рджेрд╡ "рд╢्рд░ीрдиाрде рдЬी" рд╣ैं।
рдиोрдЯ : рд╡рд▓्рд▓рдн рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдоें рдХृрд╖्рдг рдЬी рдХे рдмрд▓ рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХी рдкूрдЬा рдХी рдЬाрддी рд╣ै।
рд╡рд▓्рд▓рдн рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХो рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рдмрдиाрдиे рдХा рд╢्рд░ेрдп рдЖрдЪाрд░्рдп "рд╡рд▓्рд▓рднाрдЪाрд░्рдп рдЬी" рдХे рдж्рд╡िрддीрдп рдкुрдд्рд░ рд╡िрдЯ्рдард▓рдиाрде рдж्рд╡ाрд░ा рд╕्рдеाрдкिрдд "рдЕрд╖्рдЯ рдЫाрдк рдХрд╡ि рдордг्рдбрд▓ी" рдХो рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
рд╡рд▓्рд▓рдн рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХा рдоूрд▓ рдорди्рдд्рд░ "рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рд╢рд░рдгं рдЧрдо:" рд╣ै।
рд╡िрдЯ्рдард▓рдиाрде рдЬी рдХो рдЧुрд╕ाрдИं рдЧोрд╕्рд╡ाрдоी рдХी рдкрджрд╡ी рдоिрд▓ी рддрдм рд╕े рдЙрдирдХी рд╕ंрддाрди рдЧुрд╕ाрдИं рдХрд╣рд▓ाрдИ।
рд╡िрдЯ्рдард▓рдиाрдердЬी рдХे рд╕ाрде рдкुрдд्рд░ рд╣ुрдП рдЬिрдирдХे рдкूрдЬрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╢्рд░ीрдиाрде рдЬी рдХो рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдоूрд░्рддिрдпां рдмрдирд╡ा рдХрд░ рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд╕ाрдд рдЬрдЧрд╣ рдоंрджिрд░ рдмрдирд╡ाрдП рдЧрдП рдЬिрд╕े рд╢्рд░ीрдиाрдердЬी рдХे рд╕ाрде рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै рдпрд╣ 7 рдоंрджिрд░ рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╣ै -
- рдордеुрд░ेрд╢рд╡рд░ рдЬी рдХा рдоंрджिрд░: рдХोрдЯा
- рд╡िрдЯ्рдард▓рдиाрде рдЬी рдХा рдоंрджिрд░: рдиाрдердж्рд╡ाрд░ा (рд░ाрдЬрд╕рдоंрдж)
- рдж्рд╡ाрд░िрдХाрдзीрд╢ рдЬी рдХा рдоंрджिрд░: рдХांрдХрд░ोрд▓ी (рд░ाрдЬрд╕рдоंрдж)
- рдЧोрдХुрд▓рдиाрде рдЬी рдХा рдоंрджिрд░: рдЧोрдХुрд▓ (рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢)
- рдЧोрдХुрд▓рдЪंрдж्рд░ рдЬी рдХा рдоंрджिрд░: рдХाрдорд╡рди (рднрд░рддрдкुрд░)
- рдмाрд▓рдХृрд╖्рдг рдЬी рдХा рдоंрджिрд░: рд╕ूрд░рдд (рдЧुрдЬрд░ाрдд)
- рдорджрдирдоोрд╣рди рдЬी рдХा рдоंрджिрд░: рдХрд░ौрд▓ी
рджाрдоोрджрд░ рдЬी рдХे рдЪाрдЪा рдЧोрдкीрдиाрде рдЬी рдиे рдЙрджрдпрдкुрд░ рдХे рдорд╣ाрд░ाрдгा рд░ाрдЬрд╕िंрд╣ рд╕े рд╢्рд░ीрдиाрдердЬी рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рдЪрд░्рдЪा рдХी рддрдм рд░ाрдЬрд╕िंрд╣ рдиे рдХрд╣ा рдХि "рдоैं рдПрдХ рд▓ाрдЦ рд╣िंрджू рд╡ीрд░ों рдХे рд╕िрд░ рдХрдЯрд╡ा рдХрд░ рднी рдоुрд╕рд▓рдоाрдиों рдХो рд╢्рд░ीрдиाрдердЬी рдХी рдоूрд░्рддि рдХे рд╣ाрде рдирд╣ीं рд▓рдЧाрдиे рджूंрдЧा।"
рд╡рд▓्рд▓рдн рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдоें рдоंрджिрд░ рдХो рд╣рд╡ेрд▓ी, рджрд░्рд╢рди рдХो рдЭांрдХी, рдИрд╢्рд╡рд░ рдХी рдХृрдкрдпा рдХो рдкुрд╖्рдЯि, рдЗрд╕ рдоंрджिрд░ рдоें рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╕ंрдЧीрдд рдХो рд╣рд╡ेрд▓ी рд╕ंрдЧीрдд, рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।
2. рдЧौрдб़िрдп рд╕ंрдк्рд░рджाрдп
рдордз्рд╡ाрдЪाрд░्рдп рдЬी рдиे рдкूрд░्рдгрдк्рд░рдЬ्рдЮ рднाрд╖्рдп рдХी рд░рдЪрдиा рдХрд░ рдж्рд╡ैрддрд╡ाрдж рдиाрдордХ рджрд░्рд╢рди рдк्рд░рддिрдкाрджिрдд рдХिрдпा। рдЙрдирдХे рд╢िрд╖्рдп рдЧौрдб़ рд╕्рд╡ाрдоी рдиे рдЗрд╕ рджрд░्рд╢рди рдпा рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХा рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдк्рд░рдЪाрд░ рдХिрдпा рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдпрд╣ рд╕ंрдк्рд░рджाрдпिрдХ рдЧौрдб़ीрдп рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХрд╣рд▓ाрдпा। рдЗрд╕ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХो рдирдпा рд░ूрдк рджेрдХрд░ рдЬрди-рдЬрди рддрдХ рдлैрд▓ाрдиे рдХा рдХाрд░्рдп рдЧौрд░ांрдЧ рдорд╣ाрдк्рд░рднु рдЪैрддрди्рдп рдиे рдХिрдпा рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдЧौрд░ांрдЧ рдорд╣ाрдк्рд░рднु рдЪैрддрди्рдп рдХो рдЧौрдб़ीрдп рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХे рдк्рд░рд╡рд░्рддрдХ рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрди рдХे рдмрдЪрдкрди рдХा рдиाрдо рдЧौрд░ांрдЧ рдеा।рдЧौрдб़ीрдп рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдиे рд░ाрдо рдПंрд╡ рд╡िрд╖्рдгु рдХी рдЬрдЧрд╣ рдХृрд╖्рдг рдХो рдЕрдкрдиा рдЖрд░ाрдз्рдп рджेрд╡ рдмрдиाрдпा।
рдЧौрдб़ीрдп рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдмंрдЧाрд▓ рд╕े рд╣ुрдИ рддрдеा рдпрд╣ рд╕ंрдк्рд░рджाрдпिрдХ рдмंрдЧाрд▓ рд╕े рд╣ोрддे рд╣ुрдП рд╡ृंрджाрд╡рди (рдордеुрд░ा, рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢) рд╕े рдЬрдпрдкुрд░ (рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди) рдкрд╣ुंрдЪा।
рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдоें рдЧोрд░िрдпा рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рдоुрдЦ्рдп рдкीрда рдЧोрд╡िंрдж рджेрд╡ рдЬी рдХा рдоंрджिрд░ рд╕िрдЯी рдкैрд▓ेрд╕ (рдЬрдпрдкुрд░) рд╣ै। рдЖрдоेрд░ рдХे рдорд╣ाрд░ाрдЬा рдоाрдирд╕िंрд╣ рдк्рд░рдердо рдЗрд╕ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рд╕े рдЗрддрдиे рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдеे рдХि рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╡ृंрджाрд╡рди (рдордеुрд░ा, рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢) рдоें рдЧोрд╡िंрдж рджेрд╡ рдЬी рдХा рдоंрджिрд░ рдмрдирд╡ाрдпा।
рдЧोрд╡िंрдж рджेрд╡ рдЬी
рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм рдиे рдЗрд╕ рдоंрджिрд░ рдХी 3 рдоंрдЬिрд▓ा рдЗрдоाрд░рдд рдХो рддुреЬрд╡ाрдХрд░ рдХрд░ рдЪाрд░ाрдЧाрд╣ рдоें рджी рд╣ुрдИ рднूрдоि рдХा рдкрдЯ्рдЯा рдиिрд░рд╕्рдд рдХрд░ рджिрдпा। рддрдм рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм рдХे рдбрд░ рд╕े рдЧोрд╡िंрдж рджेрд╡ рдЬी рдХी рдЕрд╕рд▓ी рдоूрд░्рддि рдХो рд╢्рд░ी рд╢िрд╡рд░ाрдо рдЧोрд╕्рд╡ाрдоी рд▓ेрдХрд░ рд╡ैрди рдоें рдЫिрдк рдЧрдП рдФрд░ рдпрд╣ां рд╕े рдоिрд░्рдЬा рд░ाрдЬा рдЬрдпрд╕िंрд╣ рдХे рдкुрдд्рд░ рд░ाрдо рд╕िंрд╣ рдХो рджेрдЦ-рд░ेрдЦ рдоें рдХाрдоा (рднрд░рддрдкुрд░) рдкрд╣ुंрдЪे рдпрд╣ां рд╕े рд░ाрдо рд╕िंрд╣ рдоूрд░्рддि рдХो рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд▓ेрдХрд░ рдорд╣ाрд░ाрдЬा рдоाрдирд╕िंрд╣ рдж्рд╡ाрд░ा рдмрдиाрдП рдЧрдП рдЧोрд╡िंрджрдкुрд░ा (рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдХрдирдХ, рд╡ृंрджाрд╡рди) рдоें рд▓ाрдХрд░ рдЗрд╕ рдоूрд░्рддि рдХो рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рдХिрдпा рдЬिрд╕े рдЖрдЬ рдкुрд░ाрдиा рдЧोрд╡िंрдж рджेрд╡ рдЬी рдХा рдоंрджिрд░ рдХрд╣рддे рд╣ैं।
1722 рдИ. рдоें рд╕рд╡ाрдИ рдЬрдпрд╕िंрд╣ рдиे рдЕрдкрдиे рдЖрд░ाрдз्рдп рдЧोрд╡िंрджрджेрд╡рдЬी рдХो рдЕрдкрдиे рдиिрд╡ाрд╕ рд╕्рдеाрди рд╕िрдЯी рдкैрд▓ेрд╕ (рдЪंрдж्рд░ рдорд╣рд▓) рдХे рдиिрдХрдЯ рд╕ूрд░्рдп рдорд╣рд▓ рдоें рд▓ाрдХрд░ рдк्рд░рддिрд╕्рдеाрдкिрдд рдХिрдпा।
рдиोрдЯ: рдЬрдпрдкुрд░ рдХे рд╢ाрд╕рдХ рдЧोрд╡िंрдж рджेрд╡ рдЬी рдХो рдЕрдкрдиे рд░ाрдЬ्рдп рдХा рд╕्рд╡ाрдоी рдЬрдмрдХि рд╕्рд╡рдп рдХो рдЕрдкрдиा рджीрд╡ाрди рдоाрдирддे рдеे।
рдХृрд╖्рдг рдХे рдк्рд░рдкौрдд्рд░ рд╡рдЬ्рд░рдиाрде рдиे рдЕрдкрдиी рдоाрддा рд╕े рд╕ुрдиे рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдХृрд╖्рдг рдЬी рдХे рддीрди рд╡िрдЧ्рд░рд╣ों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХिрдпा -
- рдЧोрд╡िंрдж рджेрд╡ рдЬी рдоुрдЦ ( рдЬрдпрдкुрд░)
- рдЧोрдкीрдиाрдердЬी рд╡рдХ्рд╖ рдм्рд░рд╣्рдордкुрд░ी (рдЬрдпрдкुрд░)
- рдорджрди рдоोрд╣рди рдЬी рдЪрд░рдг (рдХрд░ौрд▓ी)
рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै рдХि рдЗрди рддीрдиों рдХो рдоिрд▓ा рджिрдпा рдЬाрдП рддो рдмिрд▓्рдХुрд▓ рд╣ुрдмрд╣ू рдХृрд╖्рдг рднрдЧрд╡ाрди рдХी рд╢рдХ्рд▓ рдмрди рдЬाрддी рд╣ै।
3. рдиिंрдмाрд░्рдХ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп
рд╡ैрд╖्рдгрд╡ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХा рдПрдХ рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдиिंрдмाрд░्рдХ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा "рдиिрдмंрдХाрдЪाрд░्рдп рдЬी" рдж्рд╡ाрд░ा рдХी рдЧрдИ। рдиिрдмंрдХाрдЪाрд░्рдп рдЬी рдХा рдЬрди्рдо рдЖंрдж्рд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рддेрд▓ंрдЧ рдм्рд░ाрд╣्рдордг рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоें рд╣ुрдЖ। рдЗрдирдХे рдмрдЪрдкрди рдХा рдиाрдо рднाрд╕्рдХрд░ рдеा।
рдиिंрдмाрд░्рдХ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХो рд╕рдирдХाрджि рд╕ंрдк्рд░рджाрдп, рд╣ंрд╕ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдиाрд░рдж рд╕ंрдк्рд░рджाрдп, рдоाрд░рд╡ाреЬ рдоें рдиिрдоाрд╡рдд рд╕ाрдз рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХे рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै।
рдиिंрдмाрд░्рдХ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рдоुрдЦ्рдп рдкीрда рд╡ृंрджाрд╡рди (рдордеुрд░ा, рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢) рдоें рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдЗрд╕ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рд░ाрдЬ्рдп рдкीрда рд╕рд▓ेрдоाрдмाрдж (рдЕрдЬрдоेрд░) рдоें рд░ूрдкрдирдЧреЭ рдирджी рдкрд░ рд╕्рдеिрдд рд╣ै рдЬिрд╕рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा 7рд╡ीं рд╕рджी рдоें 'рдкрд░рд╢ुрд░ाрдо рджेрд╡ाрдЪाрд░्рдп ' рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдХी рдЧрдИ। рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдоें рдиिंрдмाрд░्рдХ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рдЕрди्рдп рдкीрда рдЙрджрдпрдкुрд░ рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै।
рдиोрдЯ: рдиिंрдмाрд░्рдХ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдоें рд░ाрдзा рдФрд░ рдХी рдпुрдЧрд▓ рд░ूрдк рдХी рд╕ेрд╡ा рдХрд░рддे рд╣ैं, рдЬिрд╕рдоे рд░ाрдзा рдХो рдХृрд╖्рдг рдХी рдкрдд्рдиी рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै।
рдЖрдЪाрд░्рдп рдкрд░рд╢ुрд░ाрдо
рдЖрдЪाрд░्рдп рдкрд░рд╢ुрд░ाрдо 36 рд╡े рдиिрдмांрдХाрдЪाрд░्рдп рдеे। рдЖрдЪाрд░्рдп рдЬी рдХा рдЬрди्рдо 16рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдоें рдаिрдХрд░िрдпा рдЧांрд╡ (рд╕ीрдХрд░) рдоें рд╣ुрдЖ рдеा। рдЗрди्рд╣ोंрдиे рд╣рд░ीрд╡्рдпाрд╕ рджेрд╡ाрдЪाрд░्рдп рд╕े рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рдордеुрд░ा рдоें рдиाрд░рдж рдЯिрд▓्рд▓े рдкрд░ рддрдк рдХिрдпा। рд╕рд▓ेрдоाрдмाрдж (рдЕрдЬрдоेрд░) рдоें рдиिंрдмाрд░्рдХ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рдкीрда рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХे рд╕ाрде рдПрдХ рднрд╡्рдп рдоंрджिрд░ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рд╡ाрдпा, рдЬрд╣ां рдкрд░ рдЗрди्рд╣ोंрдиे рдЬीрд╡िрдд рд╕рдоाрдзि рд▓ी। рд╕рд▓ेрдоाрдмाрдж рдоें рдЖрдЬ рднी рдЗрдирдХी рдЪрд░рдг рдкाрджुрдХाрдУं рдХी рдкूрдЬा рдХी рдЬाрддी рд╣ै।
рдЬрдпрдкुрд░ рдирд░ेрд╢ рдЬрдЧрдд рд╕िंрд╣ рдиे рд╕рд▓ेрдоाрдмाрдж рдЬाрдХрд░ рдЖрдЪाрд░्рдп рдХा рдЖрд╢ीрд░्рд╡ाрдж рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рддрдд्рдкрд╢्рдЪाрдд рд░ाрдЬрдХुрдоाрд░ рдЬрдп рд╕िंрд╣ рдХा рдЬрди्рдо рд╣ुрдЖ। 19рд╡ीं рд╕рджी рдоें рдЗрд╕ рд░ाрдЬрд╡ंрд╢ рдиे рдиिंрдмाрд░्рдХ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХो рдХाрдлी рдЖрд╢्рд░рдп рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा।
рд░ाрдоाрдиुрдЬ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХे рдЙрдкाрд╕्рдпрджेрд╡ рднрдЧрд╡ाрди рд░ाрдо рд╣ै। рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдЗрд╕े рд░ाрдоाрд╡рдд рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХा рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдк्рд░рдЪाрд░ рд░ाрдоाрдиुрдЬ рдХे рд╢िрд╖्рдп рд░ाрдоाрдиंрдж рдиे рдХिрдпा рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдЗрд╕े рд░ाрдоाрдиंрджी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।
рдпрд╣ рд▓ोрдЧ рднрдХ्рддिрдоाрд░्рдЧी рд╣ोрддे рд╣ैं рддрдеा рднрд╡िрд╖्рдп рдХो рдоोрдХ्рд╖ рдк्рд░ाрдк्рддि рдХा рд╕ाрдзрди рдоाрдирддे рд╣ैं।
рдЙрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдоें рд╡ैрд╖्рдгрд╡ рднрдХ्рддि рдХा рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХрдХрд░рддा рд░ाрдоाрдиंрдж рдЬी рднрдХ्рддि рдЖंрджोрд▓рди рдХो рджрдХ्рд╖िрдг рднाрд░рдд рд╕े рдЙрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдоें рд▓ेрдХрд░ рдЖрдП। рдЗрдирдХी рдоुрдЦ्рдп рдЧрдж्рджी рдЧрд▓рддा (рдЬрдпрдкुрд░) рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै। рдЗрд╕े рд╡िрд╢िрд╖्рдЯाрдж्рд╡ैрдд рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рдкीрда рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЙрдд्рддрд░рддोрдд्рд░ाрджी рдЧाрд▓рд╡ рдЛрд╖ि рдХी рддрдкोрд╕्рдерд▓ी рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЧाрд▓рд╡ рддीрд░्рде, рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдмंрджрд░ рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдоंрдХी рд╡ैрд▓ी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рд╡рд╣ рдЗрдирдХी рдПрдХ рдЕрди्рдп рдкीрда рд░ेрд╡ाрд╕ा (рд╕ीрдХрд░) рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै।
рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рджोрдиों рдЧрдж्рджिрдпों рдХे рдмीрдЪ рд╡िрд╡ाрдж рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдоें рд╡िрдЪाрд░ाрдзीрди рд╣ै। рд╕рд╡ाрдИ рдЬрдпрд╕िंрд╣ рдиे рд░ाрдоाрдиंрджी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХो рдЕрдзिрдХ рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди рджिрдпा। рд╕рд╡ाрдИ рдЬрдпрд╕िंрд╣ рдиे рд░ाрдоाрдиंрджी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдкрд░ рд╢्рд░ी рдХृрд╖्рдг рдордд рдХрд▓ा рдиिрдзि рд╕े рд░ाрдорд░ाрд╕ा рдЧ्рд░ंрде рд▓िрдЦрд╡ाрдпा।
рд░ाрдоाрдиुрдЬ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рдоुрдЦ्рдп рдкीрда рдЧрд▓рддा рдкीрда рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХृрд╖्рдгрджाрд╕ рдкрдпрд╣ाрд░ी рдиे рдХी рдХिंрддु рдЧрд▓рддा рддीрд░्рде рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдЧाрд▓рд╡ рдЛрд╖ि рдиे рдХी।
рд░ेрд╡ाрд╕ - рдХृрд╖्рдгрджाрд╕ рдкрдпрд╣ाрд░ी рдХे рд╢िрд╖्рдп рд╕्рд╡ाрдоी рдЕрдЧ्рд░рджाрд╕ рдЬी рдиे рд░ेрд╡ाрд╕ (рд╕ीрдХ)рд░ рдоेंрдЗрд╕ рдкीрда рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी। рдЗрд╕рдоें рд░ाрдо рдХी рднрдХ्рддि рдоाрдзुрд░ी рднाрд╡ (рд░ाрдо рд╡ рд╕ीрддा рдХी рдХृрд╖्рдг рд░ाрдзा рдХी рддрд░рд╣) рд╕े рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЕрдЧ्рд░рджाрд╕ рдЬी рдХे рдордд рдХो рд░рд╕िрдХ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХे рдиाрдо рд╕े рднी рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै।
рд░ाрдорд╕्рдиेрд╣ी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рд░ाрдордЪрд░рдг рдЬी рдиे рдХी। рдЗрдирдХा рдЬрди्рдо 1718 рдИ. рдоें рдоाрдШ рд╢ुрдХ्рд▓ рдЪрддुрд░्рджрд╢ी рд╕ोрдвा рдЧ्рд░ाрдо ,рдЬрдпрдкुрд░ (рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдоाрд▓рдкुрд░ा рдЯोंрдХ) рдоें рдПрдХ рд╡िрдЬрдпрд╡рд░्рдЧीрдп рд╡ैрд╢्рдп рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоें рд╣ुрдЖ।
рдЗрдирдХे рдмрдЪрдкрди рдХा рдиाрдо рд░ाрдордХिрд╢рди рдеा। рдЗрдирдХे рдкिрддा рдХा рдиाрдо рдмрдЦ्рддрд░ाрдо, рдоाрддा рдХा рдиाрдо рджेрдК рдЬी рддрдеा рдкрдд्рдиी рдХा рдиाрдо рдЧुрд▓ाрдм рдХंрд╡рд░ рдеा।
рдиोрдЯ: рд╕ोрдвा рдЧ्рд░ाрдо рд░ाрдордЪрд░рдг рдЬी рдХा рдирдиिрд╣ाрд▓ рдеा рдЬрд╣ां рдЙрдирдХा рдЬрди्рдо рд╣ुрдЖ, рдЗрдирдХा рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдЧांрд╡ рдмрдирд╡ाрдбो рдеा।
рд░ाрдордЪрд░рдг рдЬी рдПрдХ рд░ाрдд рдШूрдорддे-рдШूрдорддे рдоेрд╡ाрдб़ рдХे рд╢ाрд╣рдкुрд░ा рдкрд╣ुंрдЪे рд╡рд╣ां рджांрддрдб़ा (рдоेрд╡ाрдб़) рдоें рд░рд╣ рд░рд╣े рд╕्рд╡ाрдоी рдХृрдкाрд░ाрдо рдЬी рдорд╣ाрд░ाрдЬ рдХो рдЕрдкрдиा рдЧुрд░ु рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░ рдЙрдирд╕े рджीрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХी, рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рд░ाрдордХिрд╢рди рдХो рд░ाрдордЪрд░рдг рдЬी рдиाрдо рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा।
рдЗрдирдХा рджेрд╣ांрдд 1798 рдИ. рдоें рд╢ाрд╣рдкुрд░ा (рднीрд▓рд╡ाрдб़ा) рдоें рд╣ुрдЖ рдЬрд╣ां рд╣ोрд▓ी рдХे рджूрд╕рд░े рджिрди рдЪैрдд्рд░ рдХृрд╖्рдг рдПрдХрджрдо рд╕े рдЪैрдд्рд░ рдХृрд╖्рдг рдкंрдЪрдоी рддрдХ рдлूрд▓рдбोрд▓ рдХा рдоेрд▓ा рд▓рдЧрддा рд╣ै। рдЗрдирдХे рдХुрд▓ 12 рдк्рд░рдзाрди рд╢िрд╖्рдп рдеे। рдЗрдирдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд░рдЪिрдд рдм्рд░рдЬрднाрд╖ा рдоें рдЧीрддों рдХा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдЖрдиाрднाрдИ рд╡ेрдгी рдпा рдЕрд░्рдгрднрд╡ाрдиी рдХрд╣рд▓ाрддें рд╣ै।
рд░ाрдорд╕्рдиेрд╣ी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдоें рд░ाрдо рдХी рднрдХ्рддि рд░ाрдордзुрди рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдХрд░рддे рд╣ैं рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдЗрд╕ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХे рдк्рд░ाрд░्рдердиा рд╕्рдерд▓ рдХो рд░ाрдордж्рд╡ाрд░ा рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै, рдЬрд╣ां рдЧुрд░ु рдХा рдЪिрдд्рд░ рд╕ाрдордиे рд░рдЦा рдЬाрддा рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдоें рдЧुрд░ु рдХे рдорд╣рдд्рд╡ рдкрд░ рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдмрд▓ рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
рд╡िрдХ्рд░рдо рд╕ंрд╡рдд 1817 рдИ. рдоें рд░ाрдордЪрд░рдг рдЬी рдиे рд░ाрдорд╕्рдиेрд╣ी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी। рдЗрд╕ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рдоूрд▓ рдЧрдж्рджी рд╢ाрд╣рдкुрд░ा (рднीрд▓рд╡ाрдб़ा) рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै। рд╢ाрд╣рдкुрд░ा рдХे рдирд░ेрд╢ рд░рдгрд╕िंрд╣ рдиे рдЗрдирдХे рд░рд╣рдиे рдХे рд▓िрдП рдЫрддрд░ी рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рд╡ाрдпा рдеा рддрдеा рдЙрд╕ी рд╕्рдеाрди рдкрд░ рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдорда рд╕्рдеाрдкिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।
рд░ाрдорд╕्рдиेрд╣ी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХे рдЕрдиुрдпाрдпी рдЧुрд▓ाрдмी рд░ंрдЧ рдХी рдзोрддी рдкрд╣рдирддे рд╣ैं рддрдеा рджाрдв़ी, рдоूрдЫ рд╡ рд╕िрд░ рдкрд░ рдмाрд▓ рдирд╣ीं рд░рдЦрддे। рд╡рд╣ рдоूрд░्рддि рдкूрдЬा рдирд╣ीं рдХрд░рддे рддрдеा рдЙрдирдХे рд▓िрдП рд╢ाрдХाрд╣ाрд░ी рд╣ोрдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै।
рджрд░िрдпाрд╡ рдЬी рдиे рд░ाрдо рдоे "рд░ा" рдХो рд░ाрдо рдХा рд╡ "рдо" рдХो рдоुрд╣рдордж рдХा рдк्рд░рддीрдХ рдоाрдирддे рд╣ुрдП рд╣िंрджू рдоुрд╕्рд▓िрдо рд╕рдж्рднाрд╡ рдХी рднाрд╡рдиा рдХो рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХिрдпा।
рд╕िंрд╣ंрдерд▓ рд╢ाрдЦा (рдмीрдХाрдиेрд░) - рд░ाрдорд╕्рдиेрд╣ी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рд╕िंрд╣ंрдерд▓ рд╢ाрдЦा рдХी рдоुрдЦ्рдп рдкीрда рд╕िंрд╣ंрдерд▓ (рдмीрдХाрдиेрд░) рдХे рд╕ंрд╕्рдеाрдкрдХ рд╕ंрдд рд╣рд░िрд░ाрдо рджाрд╕ рдЬी рдеे। рд╣рд░िрд░ाрдо рджाрд╕ рдЬी рдХा рдЬрди्рдо рд╕िंрд╣ंрдерд▓ рдоें рднाрдЧрдЪंрдж рдЬोрд╢ी (рдкिрддा) рдПрд╡ं рд░ाрдоी (рдоाрддा) рдХे рдШрд░ рд╣ुрдЖ।
рд╕ंрдд рд╣рд░िрд░ाрдо рджाрд╕ рдЬी рдЧृрд╣рд╕्рддी рдеे। рдЗрдирдХी рдкрдд्рдиी рдХा рдиाрдо рдЪंрдкा рдФрд░ рдкुрдд्рд░ рдХा рдиाрдо рдмिрд╣ाрд░ी рджाрд╕ рдеा। рд╕ंрдд рд╣рд░िрд░ाрдо рджाрд╕ рдЬी рдиे рд╕ंрдд рд╢्рд░ी рдЬрдпрдорд▓ рджाрд╕ рдЬी рд░ाрдорд╕्рдиेрд╣ी рд╕े рдкंрде рдХी рджीрдХ्рд╖ा рд▓ी। рд╕ंрдд рд╣рд░िрд░ाрдорджाрд╕ рдЬी рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдХृрддि "рдиिрд╕ाрдиी" рд╣ै।
рдЦेрдб़ाрдкा рд╢ाрдЦा - рд░ाрдорд╕्рдиेрд╣ी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рдЦेрдб़ाрдкा рд╢ाрдЦा рдХी рдоुрдЦ्рдп рдкीрда рдЦेрдб़ाрдкा (рдЬोрдзрдкुрд░) рдХे рд╕ंрд╕्рдеाрдкрдХ рд╕ंрдд рд░ाрдорджाрд╕ рдЬी рдеे। рд░ाрдо рджाрд╕ рдЬी рдХा рдЬрди्рдо рд╡िрдХ्рд░рдордкुрд░ (рдЬोрдзрдкुрд░) рдоें рдоेрдШрд╡ाрд▓ рдЬाрддि рдХे рд╢्рд░ी рд╢ाрд░्рджुрд▓ (рдкिрддा) рдПрд╡ं рдоाрддा рд╢्рд░ीрдорддी рдЖрдгрдоी рдХे рдШрд░ рд╣ुрдЖ। рд░ाрдорд╕्рдиेрд╣ी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рд╕िंрд╣рдерд▓ рдкीрда рдХे рд╕ंрд╕्рдеाрдкрдХ рд╕ंрдд рд╣рд░िрд░ाрдо рджाрд╕ рдЬी рд╕े рд░ाрдо рджाрд╕ рдЬी рдиे рд╢िрдХ्рд╖ा рдЧ्рд░рд╣рдг рдХी।
рдЭेрд▓рдо рджाрд╕ рдЬी рд░ाрдорд╕्рдиेрд╣ी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХे рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╕ंрдд рд╢्рд░ी рдоाрдзрд╡ рджाрд╕ рдЬी рджीрд╡ाрди рдХे рд╢िрд╖्рдп рдеे। рдЗрди्рд╣ोंрдиे рд╣рд░िрд░ाрдо рджाрд╕ рдЬी рдХो рджीрдХ्рд╖ा рджी। рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдЬेрд▓рдо рджाрд╕ рдЬी рдХो рд╕िंрд╣рдерд▓ рдФрд░ рдЦेрдб़ाрдкा рд╢ाрдЦा рдХे рдЖрджी рдЖрдЪाрд░्рдп рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।
рдЬрдпрдкुрд░ рдирд░ेрд╢ рдЬрдЧрдд рд╕िंрд╣ рдиे рд╕рд▓ेрдоाрдмाрдж рдЬाрдХрд░ рдЖрдЪाрд░्рдп рдХा рдЖрд╢ीрд░्рд╡ाрдж рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рддрдд्рдкрд╢्рдЪाрдд рд░ाрдЬрдХुрдоाрд░ рдЬрдп рд╕िंрд╣ рдХा рдЬрди्рдо рд╣ुрдЖ। 19рд╡ीं рд╕рджी рдоें рдЗрд╕ рд░ाрдЬрд╡ंрд╢ рдиे рдиिंрдмाрд░्рдХ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХो рдХाрдлी рдЖрд╢्рд░рдп рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा।
4. рд░ाрдоाрдиुрдЬ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп
рд░ाрдоाрдиुрдЬ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХे рдк्рд░рд╡рд░्рддрдХ рд╢ंрдХрд░ाрдЪाрд░्рдп рдХे рдЕрдиुрдпाрдпी рд░ाрдоाрдиुрдЬाрдЪाрд░्рдп рдеे। рдЗрдирдХा рдЬрди्рдо 1017 рдИ. рддिрд░ुрдкрддि рдирдЧрд░ (рдЖंрдз्рд░рдк्рд░рджेрд╢) рдоें рд╣ुрдЖ। рд░ाрдоाрдиुрдЬाрдЪाрд░्рдп рдиे рдм्рд░рд╣्рдорд╕ूрдд्рд░ рдкрд░ рд╢्рд░ीрднाрд╖्рдп рдХी рд░рдЪрдиा рдХी рдПंрд╡ рднрдХ्рддि рдХा рдПрдХ рдирд╡ीрди рджрд░्рд╢рди рд╡िрд╢िрд╖्рдЯाрдж्рд╡ैрдд рдк्рд░рддिрдкाрджिрдд рдХिрдпा।рд░ाрдоाрдиुрдЬ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХे рдЙрдкाрд╕्рдпрджेрд╡ рднрдЧрд╡ाрди рд░ाрдо рд╣ै। рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдЗрд╕े рд░ाрдоाрд╡рдд рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХा рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдк्рд░рдЪाрд░ рд░ाрдоाрдиुрдЬ рдХे рд╢िрд╖्рдп рд░ाрдоाрдиंрдж рдиे рдХिрдпा рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдЗрд╕े рд░ाрдоाрдиंрджी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।
рдпрд╣ рд▓ोрдЧ рднрдХ्рддिрдоाрд░्рдЧी рд╣ोрддे рд╣ैं рддрдеा рднрд╡िрд╖्рдп рдХो рдоोрдХ्рд╖ рдк्рд░ाрдк्рддि рдХा рд╕ाрдзрди рдоाрдирддे рд╣ैं।
рдЙрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдоें рд╡ैрд╖्рдгрд╡ рднрдХ्рддि рдХा рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХрдХрд░рддा рд░ाрдоाрдиंрдж рдЬी рднрдХ्рддि рдЖंрджोрд▓рди рдХो рджрдХ्рд╖िрдг рднाрд░рдд рд╕े рдЙрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдоें рд▓ेрдХрд░ рдЖрдП। рдЗрдирдХी рдоुрдЦ्рдп рдЧрдж्рджी рдЧрд▓рддा (рдЬрдпрдкुрд░) рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै। рдЗрд╕े рд╡िрд╢िрд╖्рдЯाрдж्рд╡ैрдд рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рдкीрда рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЙрдд्рддрд░рддोрдд्рд░ाрджी рдЧाрд▓рд╡ рдЛрд╖ि рдХी рддрдкोрд╕्рдерд▓ी рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЧाрд▓рд╡ рддीрд░्рде, рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдмंрджрд░ рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдоंрдХी рд╡ैрд▓ी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рд╡рд╣ рдЗрдирдХी рдПрдХ рдЕрди्рдп рдкीрда рд░ेрд╡ाрд╕ा (рд╕ीрдХрд░) рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै।
рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рджोрдиों рдЧрдж्рджिрдпों рдХे рдмीрдЪ рд╡िрд╡ाрдж рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдоें рд╡िрдЪाрд░ाрдзीрди рд╣ै। рд╕рд╡ाрдИ рдЬрдпрд╕िंрд╣ рдиे рд░ाрдоाрдиंрджी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХो рдЕрдзिрдХ рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди рджिрдпा। рд╕рд╡ाрдИ рдЬрдпрд╕िंрд╣ рдиे рд░ाрдоाрдиंрджी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдкрд░ рд╢्рд░ी рдХृрд╖्рдг рдордд рдХрд▓ा рдиिрдзि рд╕े рд░ाрдорд░ाрд╕ा рдЧ्рд░ंрде рд▓िрдЦрд╡ाрдпा।
рд░ाрдоाрдиंрдж рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдкीрда
рдЧрд▓рддाрдЬी - рдЗрд╕ рдкीрда рдХे рд╕ंрд╕्рдеाрдкрдХ рд╕्рд╡ाрдоी рдХृрд╖्рдг рджाрд╕ рдкрдпрд╣ाрд░ी рдеे। рдкрдпрд╣ाрд░ी рдЬी рдиे рдЖрдоेрд░ рд╢ाрд╕рдХ рдкृрде्рд╡ीрд░ाрдЬ рдХे рдЧुрд░ु рдХाрдкाрд▓िрдХ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХे рдпोрдЧी рдЪрддुрд░рдиाрде рдХो рд╢ाрд╕्рдд्рд░ाрд░्рде рдоें рдкрд░ाрдЬिрдд рдХिрдпा рддрдеा рдЧрд▓рддा рдоें рд░ाрдоाрдиंрджी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдоुрдЦ рдкीрда рд╕्рдеाрдкिрдд рдХी।рд░ाрдоाрдиुрдЬ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рдоुрдЦ्рдп рдкीрда рдЧрд▓рддा рдкीрда рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХृрд╖्рдгрджाрд╕ рдкрдпрд╣ाрд░ी рдиे рдХी рдХिंрддु рдЧрд▓рддा рддीрд░्рде рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдЧाрд▓рд╡ рдЛрд╖ि рдиे рдХी।
рд░ेрд╡ाрд╕ - рдХृрд╖्рдгрджाрд╕ рдкрдпрд╣ाрд░ी рдХे рд╢िрд╖्рдп рд╕्рд╡ाрдоी рдЕрдЧ्рд░рджाрд╕ рдЬी рдиे рд░ेрд╡ाрд╕ (рд╕ीрдХ)рд░ рдоेंрдЗрд╕ рдкीрда рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी। рдЗрд╕рдоें рд░ाрдо рдХी рднрдХ्рддि рдоाрдзुрд░ी рднाрд╡ (рд░ाрдо рд╡ рд╕ीрддा рдХी рдХृрд╖्рдг рд░ाрдзा рдХी рддрд░рд╣) рд╕े рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЕрдЧ्рд░рджाрд╕ рдЬी рдХे рдордд рдХो рд░рд╕िрдХ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХे рдиाрдо рд╕े рднी рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै।
4 рд░ाрдорд╕्рдиेрд╣ी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп
рд░ाрдорд╕्рдиेрд╣ी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рд░ाрдордЪрд░рдг рдЬी рдиे рдХी। рдЗрдирдХा рдЬрди्рдо 1718 рдИ. рдоें рдоाрдШ рд╢ुрдХ्рд▓ рдЪрддुрд░्рджрд╢ी рд╕ोрдвा рдЧ्рд░ाрдо ,рдЬрдпрдкुрд░ (рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдоाрд▓рдкुрд░ा рдЯोंрдХ) рдоें рдПрдХ рд╡िрдЬрдпрд╡рд░्рдЧीрдп рд╡ैрд╢्рдп рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоें рд╣ुрдЖ।
рдЗрдирдХे рдмрдЪрдкрди рдХा рдиाрдо рд░ाрдордХिрд╢рди рдеा। рдЗрдирдХे рдкिрддा рдХा рдиाрдо рдмрдЦ्рддрд░ाрдо, рдоाрддा рдХा рдиाрдо рджेрдК рдЬी рддрдеा рдкрдд्рдиी рдХा рдиाрдо рдЧुрд▓ाрдм рдХंрд╡рд░ рдеा।
рдиोрдЯ: рд╕ोрдвा рдЧ्рд░ाрдо рд░ाрдордЪрд░рдг рдЬी рдХा рдирдиिрд╣ाрд▓ рдеा рдЬрд╣ां рдЙрдирдХा рдЬрди्рдо рд╣ुрдЖ, рдЗрдирдХा рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдЧांрд╡ рдмрдирд╡ाрдбो рдеा।
рд░ाрдордЪрд░рдг рдЬी рдПрдХ рд░ाрдд рдШूрдорддे-рдШूрдорддे рдоेрд╡ाрдб़ рдХे рд╢ाрд╣рдкुрд░ा рдкрд╣ुंрдЪे рд╡рд╣ां рджांрддрдб़ा (рдоेрд╡ाрдб़) рдоें рд░рд╣ рд░рд╣े рд╕्рд╡ाрдоी рдХृрдкाрд░ाрдо рдЬी рдорд╣ाрд░ाрдЬ рдХो рдЕрдкрдиा рдЧुрд░ु рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░ рдЙрдирд╕े рджीрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХी, рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рд░ाрдордХिрд╢рди рдХो рд░ाрдордЪрд░рдг рдЬी рдиाрдо рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा।
рдЗрдирдХा рджेрд╣ांрдд 1798 рдИ. рдоें рд╢ाрд╣рдкुрд░ा (рднीрд▓рд╡ाрдб़ा) рдоें рд╣ुрдЖ рдЬрд╣ां рд╣ोрд▓ी рдХे рджूрд╕рд░े рджिрди рдЪैрдд्рд░ рдХृрд╖्рдг рдПрдХрджрдо рд╕े рдЪैрдд्рд░ рдХृрд╖्рдг рдкंрдЪрдоी рддрдХ рдлूрд▓рдбोрд▓ рдХा рдоेрд▓ा рд▓рдЧрддा рд╣ै। рдЗрдирдХे рдХुрд▓ 12 рдк्рд░рдзाрди рд╢िрд╖्рдп рдеे। рдЗрдирдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд░рдЪिрдд рдм्рд░рдЬрднाрд╖ा рдоें рдЧीрддों рдХा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдЖрдиाрднाрдИ рд╡ेрдгी рдпा рдЕрд░्рдгрднрд╡ाрдиी рдХрд╣рд▓ाрддें рд╣ै।
рд░ाрдорд╕्рдиेрд╣ी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдоें рд░ाрдо рдХी рднрдХ्рддि рд░ाрдордзुрди рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдХрд░рддे рд╣ैं рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдЗрд╕ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХे рдк्рд░ाрд░्рдердиा рд╕्рдерд▓ рдХो рд░ाрдордж्рд╡ाрд░ा рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै, рдЬрд╣ां рдЧुрд░ु рдХा рдЪिрдд्рд░ рд╕ाрдордиे рд░рдЦा рдЬाрддा рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдоें рдЧुрд░ु рдХे рдорд╣рдд्рд╡ рдкрд░ рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдмрд▓ рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
рд╡िрдХ्рд░рдо рд╕ंрд╡рдд 1817 рдИ. рдоें рд░ाрдордЪрд░рдг рдЬी рдиे рд░ाрдорд╕्рдиेрд╣ी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी। рдЗрд╕ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рдоूрд▓ рдЧрдж्рджी рд╢ाрд╣рдкुрд░ा (рднीрд▓рд╡ाрдб़ा) рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै। рд╢ाрд╣рдкुрд░ा рдХे рдирд░ेрд╢ рд░рдгрд╕िंрд╣ рдиे рдЗрдирдХे рд░рд╣рдиे рдХे рд▓िрдП рдЫрддрд░ी рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рд╡ाрдпा рдеा рддрдеा рдЙрд╕ी рд╕्рдеाрди рдкрд░ рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдорда рд╕्рдеाрдкिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।
рд░ाрдорд╕्рдиेрд╣ी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХे рдЕрдиुрдпाрдпी рдЧुрд▓ाрдмी рд░ंрдЧ рдХी рдзोрддी рдкрд╣рдирддे рд╣ैं рддрдеा рджाрдв़ी, рдоूрдЫ рд╡ рд╕िрд░ рдкрд░ рдмाрд▓ рдирд╣ीं рд░рдЦрддे। рд╡рд╣ рдоूрд░्рддि рдкूрдЬा рдирд╣ीं рдХрд░рддे рддрдеा рдЙрдирдХे рд▓िрдП рд╢ाрдХाрд╣ाрд░ी рд╣ोрдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै।
рд░ाрдорд╕्рдиेрд╣ी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рдЕрди्рдп рдк्рд░рдоुрдЦ рдкीрда
рд░ेрди рд╢ाрдЦा (рджрд░िрдпा рдкंрде) - рд░ाрдорд╕्рдиेрд╣ी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рд░ेрди рд╢ाрдЦा рдХी рдоुрдЦ्рдп рдкीрда рд░ेрди (рдоेрдб़рддा, рдиाрдЧौрд░) рдХे рд╕ंрд╕्рдеाрдкрдХ рд╕ंрдд рджрд░िрдпाрд╡ рдЬी рдеे। рджрд░िрдпाрд╡ рдЬी рдХा рдЬрди्рдо рдЬैрддाрд░рдг (рдкाрд▓ी) рдоें рд╡िрдХ्рд░рдо рд╕ंрд╡рдд 1758 рдХो рдЬрди्рдоाрд╖्рдЯрдоी рдХे рджिрди рдоाрдирдЬी рдзुрдиिрдпा (рдкिрддा) рдПंрд╡ рдоाрддा рдХे рдЧिрдЧрдг рдХे рдШрд░ рд╣ुрдЖ। рдпрд╣ां рдк्рд░рддिрд╡рд░्рд╖ рдЪैрдд्рд░ рдкूрд░्рдгिрдоा рдХो рдоेрд▓ा рд▓рдЧрддा рд╣ै। рджрд░िрдпाрд╡ рдЬी рдиे рд░ाрдо рдоे "рд░ा" рдХो рд░ाрдо рдХा рд╡ "рдо" рдХो рдоुрд╣рдордж рдХा рдк्рд░рддीрдХ рдоाрдирддे рд╣ुрдП рд╣िंрджू рдоुрд╕्рд▓िрдо рд╕рдж्рднाрд╡ рдХी рднाрд╡рдиा рдХो рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХिрдпा।
рд╕िंрд╣ंрдерд▓ рд╢ाрдЦा (рдмीрдХाрдиेрд░) - рд░ाрдорд╕्рдиेрд╣ी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рд╕िंрд╣ंрдерд▓ рд╢ाрдЦा рдХी рдоुрдЦ्рдп рдкीрда рд╕िंрд╣ंрдерд▓ (рдмीрдХाрдиेрд░) рдХे рд╕ंрд╕्рдеाрдкрдХ рд╕ंрдд рд╣рд░िрд░ाрдо рджाрд╕ рдЬी рдеे। рд╣рд░िрд░ाрдо рджाрд╕ рдЬी рдХा рдЬрди्рдо рд╕िंрд╣ंрдерд▓ рдоें рднाрдЧрдЪंрдж рдЬोрд╢ी (рдкिрддा) рдПрд╡ं рд░ाрдоी (рдоाрддा) рдХे рдШрд░ рд╣ुрдЖ।
рд╕ंрдд рд╣рд░िрд░ाрдо рджाрд╕ рдЬी рдЧृрд╣рд╕्рддी рдеे। рдЗрдирдХी рдкрдд्рдиी рдХा рдиाрдо рдЪंрдкा рдФрд░ рдкुрдд्рд░ рдХा рдиाрдо рдмिрд╣ाрд░ी рджाрд╕ рдеा। рд╕ंрдд рд╣рд░िрд░ाрдо рджाрд╕ рдЬी рдиे рд╕ंрдд рд╢्рд░ी рдЬрдпрдорд▓ рджाрд╕ рдЬी рд░ाрдорд╕्рдиेрд╣ी рд╕े рдкंрде рдХी рджीрдХ्рд╖ा рд▓ी। рд╕ंрдд рд╣рд░िрд░ाрдорджाрд╕ рдЬी рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдХृрддि "рдиिрд╕ाрдиी" рд╣ै।
рдЦेрдб़ाрдкा рд╢ाрдЦा - рд░ाрдорд╕्рдиेрд╣ी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рдЦेрдб़ाрдкा рд╢ाрдЦा рдХी рдоुрдЦ्рдп рдкीрда рдЦेрдб़ाрдкा (рдЬोрдзрдкुрд░) рдХे рд╕ंрд╕्рдеाрдкрдХ рд╕ंрдд рд░ाрдорджाрд╕ рдЬी рдеे। рд░ाрдо рджाрд╕ рдЬी рдХा рдЬрди्рдо рд╡िрдХ्рд░рдордкुрд░ (рдЬोрдзрдкुрд░) рдоें рдоेрдШрд╡ाрд▓ рдЬाрддि рдХे рд╢्рд░ी рд╢ाрд░्рджुрд▓ (рдкिрддा) рдПрд╡ं рдоाрддा рд╢्рд░ीрдорддी рдЖрдгрдоी рдХे рдШрд░ рд╣ुрдЖ। рд░ाрдорд╕्рдиेрд╣ी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рд╕िंрд╣рдерд▓ рдкीрда рдХे рд╕ंрд╕्рдеाрдкрдХ рд╕ंрдд рд╣рд░िрд░ाрдо рджाрд╕ рдЬी рд╕े рд░ाрдо рджाрд╕ рдЬी рдиे рд╢िрдХ्рд╖ा рдЧ्рд░рд╣рдг рдХी।
рдЭेрд▓рдо рджाрд╕ рдЬी рд░ाрдорд╕्рдиेрд╣ी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХे рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╕ंрдд рд╢्рд░ी рдоाрдзрд╡ рджाрд╕ рдЬी рджीрд╡ाрди рдХे рд╢िрд╖्рдп рдеे। рдЗрди्рд╣ोंрдиे рд╣рд░िрд░ाрдо рджाрд╕ рдЬी рдХो рджीрдХ्рд╖ा рджी। рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдЬेрд▓рдо рджाрд╕ рдЬी рдХो рд╕िंрд╣рдерд▓ рдФрд░ рдЦेрдб़ाрдкा рд╢ाрдЦा рдХे рдЖрджी рдЖрдЪाрд░्рдп рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।
5. рдЬрд╕рдиाрдеी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп
рдЬрд╕рдиाрдеी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рд╕ंрдд рдЬांрднोрдЬी рдиे рдХी। рд╕ंрдд рдЬांрднोрдЬी рдХा рдЬрди्рдо 1451 рдИ. (рд╡िрдХ्рд░рдо рд╕ंрд╡рдд 1508) рдкीрдкाрд╕рд░ (рдиाрдЧौрд░) рдоें рднाрдж्рд░рдкрдж рдХृрд╖्рдг рдЕрд╖्рдЯрдоी (рдЬрди्рдоाрд╖्рдЯрдоी) рдХे рджिрди рдкंрд╡ाрд░ рд╡ंрд╢ीрдп рд░ाрдЬрдкूрдд рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоें рд╣ुрдЖ। рдЗрдирдХी рдоाрддा рдХा рдиाрдо рд╣рдирд╕ा рджेрд╡ी рддрдеा рдкिрддा рдХा рдиाрдо рд▓ोрд╣рдЯ рдеा।рдЬंрднोрдЬी рдмाрд▓्рдпाрд╡рд╕्рдеा рд╕े рд╣ी рдордирдирд╢ीрд▓ рдеे। рдХрдо рдмोрд▓рдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЗрди्рд╣ें рдЧрд╣рд░ा рдЧूंрдЧा рддрдеा рдк्рд░рдХृрддि рдк्рд░ेрдоी рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╡िрд╢्рд╡ рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдЖंрджोрд▓рди рдХा рдк्рд░рдердо рдк्рд░рдгेрддा рд╡ рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ, рдЬрди्рдо рднाрдж्рд░рдкрдж рдХृрд╖्рдг рдЕрд╖्рдЯрдоी рдХो рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдХृрд╖्рдг рдХा рдЕрд╡рддाрд░ рддрдеा рд╡िрд╢्рдиोрдИ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдоें рд╡िрд╖्рдгु рдХा рдЕрд╡рддाрд░ рдоाрдирддे рд╣ैं।
рдЗрдирдХे рдЧुрд░ु рдХा рдиाрдо рдЧोрд░рдЦрдиाрде рдеा। рдЬांрднोрдЬी рдиे рд╡िрд╖्рдгु рдХी рдиिрд░्рдЧुрдг рдиिрд░ंрдХाрд░ рдм्рд░ाрд╣्рдордг рдХी рдЙрдкाрд╕рдиा рдкрд░ рдмрд▓ рджिрдпा।
рдЬांрднोрдЬी рдиे 1485 рдИрд╕्рд╡ी рдоें рд╕рдорд░ाрдерд▓ (рдмीрдХाрдиेрд░) рдоें рдХाрд░्рддिрдХ рдХृрд╖्рдг рдЕрд╖्рдЯрдоी рдХो рдКंрдЪे рдЯीрд▓े "рдзोрдХ рдзोрд░े" рдкрд░ рдмैрдардХрд░ рд╡िрд╢्рдиोрдИ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी। рд╡िрд╢्рдиोрдИ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдоें 29 рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╢िрдХ्рд╖ाрдПं рд╣ोрддी рд╣ैं। рдЗрди рдиिрдпрдоों рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рд╡्рдпрдХ्рддि рдмिрд╢्рдиोрдИ (20+9) рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै। рдЬांрднोрдЬी рдиे рдЕрдкрдиे рд╕рдорд╕्рдд рдЙрдкрджेрд╢ рдорд░ू рднाрд╖ा рдоें рджिрдП рдФрд░ рдЗрдирдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдЧ्рд░ंрде рдЬंрдн рд╕ाрдЧрд░, рдЬंрдн рд╕ंрд╣िрддा, рдмिрд╢्рдиोрдИ рдзрд░्рдо рдк्рд░рдХाрд╢ рдПрд╡ं 120 рд╢рдм्рджрд╡ाрдгीрдпा рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╣ै।
"рд╣ृрджрдп рд╕े рд╡िрд╖्рдгु рдХा рдиाрдо рдЬрдкो рдФрд░ рд╣ाрде рд╕े рдХाрд░्рдп рдХрд░ो" рдпрд╣ рдЬांрднोрдЬी рдХा рдоूрд▓ рдоंрдд्рд░ рд╣ै।
рдЬांрднोрдЬी рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдзाрд░्рдоिрдХ рд╕्рдерд▓
рдкीрдкाрд╕рд░ - рдЬांрднोрдЬी рдХा рдЬрди्рдо рдкीрдкाрд╕рд░ (рдиाрдЧौрд░) рдоें рд╣ुрдЖ рдЬрд╣ां рдЙрдирдХे рдк्рд░ाрдЪीрди рдШрд░ рдХी рдЬрдЧрд╣ рдоंрджिрд░ рдмрдиा рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдЙрдирдХे рдЦрдб़ाрдК рд░рдЦे рдЧрдП рд╣ैं।
рдоुрдХ्рддिрдзाрдо - рдЬांрднोрдЬी рдиे 1516 рдИ. рдоें рдоुрдХाрдо (рдиोрдЦा, рдмीрдХाрдиेрд░) рдоें рд╕рдоाрдзि рд▓ी рдЬрд╣ां рдк्рд░рддिрд╡рд░्рд╖ рдлाрд▓्рдЧुрди рд╡ рдЖрд╢्рд╡िрди рдорд╣ा рдХी рдЕрдоाрд╡рд╕्рдпा рдХो рдоेрд▓ा рд▓рдЧрддा рд╣ै।
рд░ाрдордб़ाрд╡ाрд╕ - рдкीрдкाрдб़ (рдЬोрдзрдкुрд░) рдХे рдиिрдХрдЯ рд░ाрдордб़ाрд╡ाрд╕ рд╡ рд▓ोрд╣ाрд╡рдЯ рдоें рдЗрди्рд╣ोंрдиे рдЙрдкрджेрд╢ рджिрдП।
рдЬांрднा - рдЬोрдзрдкुрд░ рдЬिрд▓े рдХी рдлрд▓ोрджी рддрд╣рд╕ीрд▓ рдХे рдЬांрднा рдЧांрд╡ рдоें рдЬंрднेрд╢्рд╡рд░ рдЬी рдХे рдХрд╣рдиे рдкрд░ рдЬैрд╕рд▓рдоेрд░ рдХे рд░ाрдЬा рдЬрдпрд╕िंрд╣ рдиे рддाрд▓ाрдм рдмрдирд╡ाрдпा рдеा рдЬो рдмिрд╢्рдиोрдИ рд╕рдоाрдЬ рдХे рд▓िрдП рдкुрд╖्рдХрд░ рдХे рд╕рдоाрди рдкाрд╡рди рддीрд░्рде рд╣ै। рдпрд╣ां рдк्рд░рддिрд╡рд░्рд╖ рдЪैрдд्рд░ рдЕрдоाрд╡рд╕्рдпा рддрдеा рднाрдж्рд░рдкрдж рдкूрд░्рдгिрдоा рдХो рдоेрд▓ा рд▓рдЧрддा рд╣ै।
рд░ोрдЯू - рдиाрдЧौрд░ рдЬिрд▓े рдХे рд░ोрдЯू рдЧांрд╡ рдоें рдЗрд╕ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХा рдзाрд░्рдоिрдХ рд╕्рдерд▓ рд╣ै।
рдЬांрдЧрд▓ू - рдмीрдХाрдиेрд░ рдХी рдиोрдЦा рддрд╣рд╕ीрд▓ рдоें рдЬांрдЧрд▓ू рдЧांрд╡ рдоें рдк्рд░рддिрд╡рд░्рд╖ рдЪैрдд्рд░ рдЕрдоाрд╡рд╕्рдпा рд╡ рднाрдж्рд░рдкрдж рдЕрдоाрд╡рд╕्рдпा рдХो рдоेрд▓ा рд▓рдЧрддा рд╣ै।
рд▓ोрджीрдкुрд░ - рдоुрд░ाрджाрдмाрдж (рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢) рдоें рдЬांрднोрдЬी рдн्рд░рдордг рдкрд░ рдЖрдП рдеे।
рдХрдеा рдЬैрд╕рд▓рдоेрд░ рдХी рдХी рд░рдЪрдиा рд╕ंрдд рдХрд╡ि рд╡िрд▓्рд╣ो рдЬी рдиे рдХी।
рдЗрд╕рдоें рдЙрдирдХे рд╕рдордХाрд▓ीрди 6 рд░ाрдЬा рдЬो рдЗрдирдХी рд╢рд░рдг рдоें рдЖрдП рджिрд▓्рд▓ी рдХे рдмाрджрд╢ाрд╣ рд╕िрдХंрджрд░ рд▓ोрджी, рдиाрдЧौрд░ рдХा рдирд╡ा рдорд╣рдоूрдж рдЦाрди рдиाрдЧोрд░ी, рдоेрдб़рддा рдХा рд░ाрд╡ рдЬैрддрд╕ी, рдЬोрдзрдкुрд░ рдХे рд░ाрдаौрдб़ рд╕ाрддрд▓ рджेрд╡ рдФрд░ рдоेрд╡ाрдб़ рдХा рдорд╣ाрд░ाрдгा рд╕ांрдЧा।
рдЬрд╕рдиाрде рдЬी
рдЬрд╕рдиाрде рдЬी рдХा рдЬрди्рдо 1482 рдИрд╕्рд╡ी (рд╡िрдХ्рд░рдо рд╕ंрд╡рдд 1540) рджेрд╡ рдЙрдардиी рдЧ्рдпाрд░рд╕ рдХो рдХрддрд░िрдпाрд╕рд░ (рдмीрдХाрдиेрд░) рдХे рдПрдХ рдЬाрдЯ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоें рд╣ुрдЖ।
рдЬрди рдоाрди्рдпрддा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдХрддрд░िрдпाрд╕рд░ рдЧांрд╡ рдХे рдЬाрдЧीрд░рджाрд░ рд╣рдоीрдж рдЬाрдЯ рдХो рдПрдХ рд░ाрдЬ рд╕्рд╡рдкрди рдоें рджिрдЦाрдИ рджिрдпा рдХि рдЙрдд्рддрд░ рджिрд╢ा рдоें рд╕्рдеिрдд рддाрд▓ाрдм рдХे рдХिрдиाрд░े рдПрдХ рдмाрд▓рдХ рдмैрдаा рд╣ै рдк्рд░ाрдд: рддाрд▓ाрдм рдХे рддрдЯ рдкрд░ рд╕рдЪрдоुрдЪ рдПрдХ рд╕ुंрджрд░ рдмाрд▓рдХ рдХो рджेрдЦрдХрд░ рдиिрд╕ंрддाрди рд╣рдоीрд░рдЬी рдЕрдд्рдпंрдд рдк्рд░рд╕рди्рди рд╣ुрдП рдЙрд╕े рдШрд░ рд▓ाрдХрд░ рдЕрдкрдиी рдкрдд्рдиी рд░ूрдкाрджे рдХो рд╕ौंрдк рджिрдпा। рдпрд╣ी рдмाрд▓рдХ рд╕ंрдд рдЬрд╕рдиाрде рдХे рдиाрдо рд╕े рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╣ुрдЖ।
рдЗрдирдХा рд▓ाрд▓рди-рдкाрд▓рди рд╣рдоीрд░ рдЬाрдЯ рд╡ рд░ूрдкाрджे рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпा рдЧрдпा। рдЗрдирдХी рд╢िрдХ्рд╖ा 1551 рдоें рдЖрд╢्рд╡िрди рд╢ुрдХ्рд▓ рд╕рдк्рддрдоी рдХो рдЧौ рд░рдХ्рд╖рдХ рдкीрда рдХे рдЧोрд░рдЦ рдЖрд╢्рд░рдо рд╕े рд╣ुрдИ। рдЧोрд░рдЦрдиाрде рдЬी рдХे рдЕंрдд рдоें рджीрдХ्рд╖िрдд рд╣ोрдиे рдХे рдЙрдкрд░ांрдд рдЖрдЬीрд╡рди рдм्рд░рд╣्рдордЪाрд░ी рд░рд╣рддे рд╣ुрдП рдЧोрд░рдЦा рдоाрд▓िрдпा рдиाрдордХ рд╕्рдеाрди рдкрд░ 12 рд╡рд░्рд╖ рддрдХ рддрдкрд╕्рдпा рдХी।
рд╕ंрдд рдЬрд╕рдиाрде рдЬी рдиे 1504 рдИ. рдоें рдЬрд╕рдиाрдеी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी рдЬрд╕рдиाрдеी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдоें 36 рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╢िрдХ्рд╖ाрдПं рдЕрдкрдиाрддे рд╣ुрдП рдиिрд░ंрдХाрд░ рдм्рд░ाрд╣्рдордг рд╢िрд╡ рдХा рд╕्рдорд░рдг рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЬрд╕рдиाрде рдЬी рдХे рдк्рд░िрдп рднрдХ्рдд рдЧрд▓े рдоें рдХाрд▓ी рдКрди рдХा рдзाрдЧा рдкрд╣рдирддे рд╣ैं рддрдеा рд╕ंрдд рднрдЧрд╡ा рд╡рд╕्рдд्рд░ рдзाрд░рдг рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЬрд╕рдиाрде рдЬी рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдЧ्рд░ंрде рд╢िंрднूрдзреЬा рд╡ рдХोрдаा рд╣ै। рдЬрд╕рдиाрде рдЬी рдиे 1506 рдИ. рдоें рдХрддрд░िрдпाрд╕рд░ (рдмीрдХाрдиेрд░) рдоें рдЖрд╢्рд╡िрди рд╢ुрдХ्рд▓ рд╕рдк्рддрдоी рдХो рдЬीрд╡िрдд рд╕рдоाрдзि рд▓ी।
рдЬрд╕рдиाрде рдЬी рдХे рдЪрдордд्рдХाрд░ों рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ोрдХрд░ рд╕िрдХंрджрд░ рд▓ोрджी рдиे рдЬрд╕рдиाрде рдЬी рдХो рдХрддрд░िрдпाрд╕рд░ (рдмीрдХाрдиेрд░) рдоें 500 рдмीрдШा рдЬрдоीрди рднेंрдЯ рдХी।
рдЬрд╕рдиाрдеी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХे рдЕрдиुрдпाрдИ рдЬो рдЗрд╕ рд╕ंрд╕ाрд░ рд╕े рд╡िрд░рдХ्рдд рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं рдЙрди्рд╣ें рдкрд░рдорд╣ंрд╕ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।
рдЬрд╕рдиाрде рдЬी рдХे рдЪрдордд्рдХाрд░ों рдХे рд╕ंрдмंрдз рдоें рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рдХрдеा рд╣ै рдХि рдЬрдм рдЬрд╕рдиाрде рдЬी 1 рд╡рд░्рд╖ рдХे рдеे рддрдм рдЙрдирдХी рдоाрддा рдЗрди्рд╣ें рдЬрд▓рддी рд╣ुрдИ рдЕँрдЧीрдаी рд╕े рдмांрдзрдХрд░ рдмाрд╣рд░ рдЪрд▓ी рдЧрдИ рдеी। рд╡ाрдкрд╕ рдЖрдиे рдкрд░ рдоाрддा рдиे рджेрдЦा рдХि рдмाрд▓рдХ рдЬрд╕рдиाрде рдЬी рдЕंрдЧीрдаी рдоैं рдмैрдаा рд╣ुрдЖ рдЬрд▓рддे рд╣ुрдП рдЕंрдЧाрд░ों рдХो рдЕрдкрдиे рд╕िрд░ рдкрд░ рдбाрд▓ рд░рд╣ा рд╣ै рдЗрд╕ рдкрд░ рдоाрддा рдЬोрд░-рдЬोрд░ рд╕े рд░ोрдиे рд▓рдЧी рддрдм рдмाрд▓рдХ рдЬрд╕рдиाрде рдЕрдЪाрдирдХ рдЕंрдЧीрдаी рд╕े рдиिрдХрд▓рдХрд░ рдоां рдХी рдЧोрджी рдоें рдЖрдХрд░ рдмैрда рдЧрдпा рдЗрд╕ рдкрд░ рдоैं рдЖрд╢्рдЪрд░्рдпрдЪрдХिрдд рд░рд╣ рдЧрдИ рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдЬрд╕рдиाрдеी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдоें рдзрдзрдХрддे рд╣ुрдП рдЕंрдЧाрд░ों рдкрд░ рдЕрдЧ्рдиि рдиृрдд्рдп рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдпрд╣ рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдХा рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдзाрд░्рдоिрдХ рд▓ोрдХ рдиृрдд्рдп рд╣ै।
рд▓ाрд▓рджाрд╕ рдЬी
рд▓ाрд▓рджाрд╕ рдЬी рдордд्рд╕्рдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рдордз्рдп рдХाрд▓ рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕рдоाрдЬ рд╕ुрдзाрд░рдХ рд▓ोрдХ рд╕ंрдд рд▓ाрд▓рджाрд╕ рдЬी рдХा рдЬрди्рдо 1540 рдИ. рд╕ाрд╡рди рдХृрд╖्рдг рдкंрдЪрдоी рдХो рдзोрд▓ीрдзुрд╡ рдЧांрд╡ (рдЕрд▓рд╡рд░) рдоें рджрд▓िрдд рдЬाрддि рдХे рдоेрд╡ рд▓рдХрдб़рд╣ाрд░े рдХे рдШрд░ рд╣ुрдЖ рдеा।рдЗрдирдХे рдкिрддा рдХा рдиाрдо рдЪांрджрдорд▓ рддрдеा рдоाрддा рдХा рдиाрдо рд╕рдорджा рдеा।
рд▓ाрд▓рджाрд╕ рдЬी рдЕрдкрдиे рдЧुрд░ु рддिрдЬाрд░ा рдХे рдоुрд╕्рд▓िрдо рд╕ंрдд рдЧрджрди рдЪिрд╢्рддी рд╕े рдЖрд╢ीрд░्рд╡ाрдж рд▓ेрдХрд░ рдЗрди्рд╣ोंрдиे рд▓ाрд▓рджाрд╕ рдЬी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी рддрдеा рдЗрд╕ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдоें рдиिрд░्рдЧुрдг рднрдХ्рддि рдХा рдк्рд░рдЪाрд░ рдк्рд░ाрд░ंрдн рдХिрдпा। рд▓ाрд▓ рджाрд╕ рдЬी рдХी рдЪेрддाрд╡рдиीрдпां рдЙрдирдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рдХाрд╡्рдп рдЧ्рд░ंрде рд╣ै।
1648 рдоें рд▓ाрд▓ рджाрд╕ рдЬी рдХा рдирдЧрд▓ा (рднрд░рддрдкुрд░) рдоें рджेрд╣ांрдд рд╣ो рдЧрдпा рдкрд░ंрддु рдЙрдирдХी рд╕рдоाрдзि рд╢ेрд░рдкुрд░ (рдЕрд▓рд╡рд░) рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै।
рд▓ाрд▓рджाрд╕ рдЬी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдкूрдЬा рд╕्рдерд▓ рд╢ेрд░рдкुрд░ (рд░ाрдордЧрдв़, рдЕрд▓рд╡рд░) рдоें рд╣ै। рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдпрд╣ рдзाрд░्рдоिрдХ рд╕्рдерд▓ рджेрд╡рд╕्рдеाрди рд╡िрднाрдЧ рдХी рджेрдЦрд░ेрдЦ рдоें рд╣ै। рдк्рд░рддिрд╡рд░्рд╖ рдЖрд╢्рд╡िрди рдПрдХाрджрд╢ी рддрдеा рдоाрдШ рдкूрд░्рдгिрдоा рдХे рджिрди рдпрд╣ां рдоेрд▓ा рд▓рдЧрддा рд╣ै।
рд▓ाрд▓рджाрд╕ рдЬी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдоें рд╣िंрджू рдоुрд╕्рд▓िрдо рдПрдХрддा, рднेрджрднाрд╡ рдХी рд╕рдоाрдк्рддि рддрдеा рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдкрд░ рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдмрд▓ рджिрдпा рдЧрдпा।
рд╢ाрд╣рдЬрд╣ां рдХा рдкुрдд्рд░ рджाрд░ाрд╢िрдХोрд╣ рд╕ंрдд рд▓ाрд▓рджाрд╕ рдЬी рд╕े рдоिрд▓рдиे рдЖрдпा рдеा рдЙрд╕рдиे рд╕ंрдд рдЬी рд╕े рдкूрдЫा рдХि рджिрд▓्рд▓ी рдХा рдЕрдЧрд▓ा рдмाрджрд╢ाрд╣ рдХौрди рд╣ोрдЧा? рдЗрд╕ рдкрд░ рд▓ाрд▓ рджाрд╕ рдЬी рдиे рдХрд╣ा рдХि рджिрд▓्рд▓ी рдХे рддрдЦ्рдд рдкрд░ рддो рд╡рд╣ी рдмैрдаेрдЧा рдЬो рдЕрдкрдиे рднाрдЗрдпों рдХी рд╣рдд्рдпा рдХрд░ेрдЧा। рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рдпрд╣ рднрд╡िрд╖्рдпрд╡ाрдгी рд╕рд╣ी рд╕िрдж्рдз рд╣ुрдИ। рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм рдиे рдЕрдкрдиे рднाрдЗрдпों рджाрд░ाрд╢िрдХोрд╣, рд╢ुрдЬा рд╡ рдоुрд░ाрдж рдХा рд╡рдз рдХрд░рдХे рджिрд▓्рд▓ी рдХे рддрдЦ्рдд рдкрд░ рдХрдм्рдЬा рдХिрдпा।
рдЗрд╕ рдкंрде рдХे рд▓ोрдЧ рдоेрд╡ рдЬाрддि рдХी рдХрди्рдпा рд╕े рд╡िрд╡ाрд╣ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдоें рджीрдХ्рд╖ा рд▓ेрдиे рд╡ाрд▓ा рд╡्рдпрдХ्рддि рдиिрд░ंрдХाрд░ी рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП рдЙрд╕рдоें рдзрди рд╕े рдоुंрд╣ рдирд╣ीं рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЗрд╕рд▓िрдП рдЗрд╕ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХे рдЕрдзिрдХांрд╢ рдЕрдиुрдпाрдпी рдЕрдкрдиी рд╕ंрдкрдд्рддि рднी рджाрди рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं।
рд╕ंрдд рдкीрдкाрдЬी
рд╕ंрдд рдкीрдкाрдЬी рдХा рдЬрди्рдо 1425 рдИ. рдоें рдЪैрдд्рд░ рдкूрд░्рдгिрдоा рдХे рджिрди рдЧाрдЧрд░ोрди рджुрд░्рдЧ (рдЭाрд▓ाрд╡ाрдб़) рдХे рд░ाрдЬा рдЦिрдордЬी рдЪौрд╣ाрди рд╡ंрд╢ рдХे рдкिрддा рдХрдб़рд╡ा рд░ाрдо рд╕ीрддा рдоाрддा рд▓рдХ्рд╖्рдоी рдорддि рдХे рдпрд╣ां рд╣ुрдЖ। рдЗрдирдХे рдмрдЪрдкрди рдХा рдиाрдо рдк्рд░рддाрдк рд╕िंрд╣ рдеा।рдк्рд░рддाрдк рд╕िंрд╣ рдмрдиाрд░рд╕ рдЬाрдХрд░ рд░ाрдоाрдиंрджी рдХै рд╢िрд╖्рдп рдмрдиे।
рдкीрдкा рдЬी рдиे рдИрд╢्рд╡рд░ рднрдХ्рддि рдХो рдоोрдХ्рд╖ рдк्рд░ाрдк्рддि рдХा рдоाрд░्рдЧ рдоांрдЧрддे рд╣ुрдП рд╡ैрд╖्рдгрд╡ рдзрд░्рдо рдХा рдк्рд░рдЪाрд░ рдХिрдпा рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рд╡рд╣ рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдоें рднрдХ्рддि рдЖंрджोрд▓рди рдХे рдк्рд░рдердо рд╕ंрддрдХрд╣рд▓ाрддे рд╣ैं।
рд╕ंрдд рдкीрдкा рдЬी рдХी 20 рд░ाрдиिрдпां рдеी рдЬिрд╕рдоें рд╕े рд╕рдмрд╕े рдЫोрдЯी рд░ाрдиी рд╕ीрддा рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рд╡ рдХुрд▓рджेрд╡ी рдХी рдХृрдкрдпा рд╕े рдЕрдкрдиा рд░ाрдЬрдХाрдЬ рднрддीрдЬे рдХो рд╕ौंрдкрдХрд░ рдмрдиाрд░рд╕ рдкрд╣ुंрдЪрдХрд░ рдЧुрд░ु рд░ाрдоाрдиंрдж рдЬी рд╕े рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд╡िрд░рдХ्рдд рдЬीрд╡рди рд╡्рдпрддीрдд рдХिрдпा рдкीрдкा рдЬी рдХो рд╢्рд░ी рд╣рд░ि рдХा рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд рджрд░्рд╢рди рдж्рд╡ाрд░िрдХाрдзीрд╢ рдоंрджिрд░ рдоें рд╣ुрдЖ।
рдЗрд╕ी рд╡िрд░рдХ्рдд рдЬीрд╡рди рдоें рдШूрдорддे рд╣ुрдП рд╡рд╣ рдХुрдЫ рд╕рдордп рдХे рд▓िрдП рд╕рдорджрдб़ी рдмाрдб़рдоेрд░ рдоें рд░ुрдХे рдФрд░ рд╡рд╣ां рд▓ोрдЧों рдХी рд╕ेрд╡ा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдпाрдкрди рдХे рд▓िрдП рд╕िрд▓ाрдИ рдХा рдХाрдо рдХिрдпा рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдЗрди्рд╣ें рджрд░्рдЬी рд╕рдоुрджाрдп рдХे рд▓ोрдЧ рдЕрдкрдиा рдЖрд░ाрдз्рдп рджेрд╡ рдоाрдирддे рд╣ैं।
рдкीрдкा рдЬी рдХी рдЪрдордд्рдХाрд░ी рдШрдЯрдиाрдУं рдоें рддेрд▓ी рдЬाрддि рдХे рдПрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдоाрд░ рдХрд░ рдкुрди рдЬीрд╡िрдд рдХрд░рдиा рдФрд░ рдЦूंрдЦाрд░ рдЬाрдирд╡рд░ рд╢ेрд░ рдХो рднी рдкाрд▓рддू рдмрдиा рд▓ेрдиा рдЖрджि рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ै।
рд╕ंрдд рдкीрдкा рдЬी рдХा рдоंрджिрд░ рд╕рдорджрдб़ी рдмाрдб़рдоेрд░ рдоें рд╣ै рдЬрд╣ां рдкीрдкा рдкंрдеी рджрд░्рдЬी рд╕рдоुрджाрдп рдХा рдкрддि рд╡рд░्рд╖ рдЪैрдд्рд░ рд╢ुрдХ्рд▓ рдкूрд░्рдгिрдоा рдХो рд╡िрд╢ाрд▓ рдоेрд▓ा рдЖрдпोрдЬिрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
рдкीрдкा рдЬी рдиे рдЕрдкрдиा рдЕंрддिрдо рд╕рдордп рдЯोंрдХ рдЬिрд▓े рдХे рдЯोрдбा рдЧ्рд░ाрдо рдоें рд╕्рдеिрдд рдПрдХ рдЧुрдлा рдоें рднрдЬрди рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╡्рдпрддीрдд рдХिрдпा рдЬрд╣ां рдЪैрдд्рд░ рдХृрд╖्рдг рдирд╡рдоी рдХो рдЗрдирдХा рджेрд╣ांрдд рд╣ुрдЖ рд╡рд╣ рдЧुрдлा рдЖрдЬ рд╕ंрдд рдкीрдкा рдЬी рдХी рдЧुрдлा рдХे рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиी рдЬाрддी рд╣ै।
рдпрд╣ рдЧुрдлा рдЯोंрдХ рдЬिрд▓े рдХी рдЯोрдбाрд░ाрдпрд╕िंрд╣ рддрд╣рд╕ीрд▓ рдХे рдЯोрдбा рдЧ्рд░ाрдо рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै।
рд╕ंрдд рдкीрдкा рдЬी рдХी рдЫрддрд░ी рдХाрд▓ीрд╕िंрдз рдирджी рдХे рдХिрдиाрд░े рдЧाрдЧрд░ोрди рджुрд░्рдЧ рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै рдЬрд╣ां рдЙрдирдХे рдЪрд░рдг рдЪिрд╣्рди рдХी рдкूрдЬा рдХी рдЬाрддी рд╣ै।
рд╕ंрдд рдоाрд╡рдЬी
рд╕ंрдд рдоाрд╡рдЬी рдХा рдЬрди्рдо рдбूंрдЧрд░рдкुрд░ рдЬिрд▓े рдХे рдЖрд╕рдкुрд░ рддрд╣рд╕ीрд▓ рдХे рд╕рдмрд▓ा рдЧ्рд░ाрдо рдоें рд╡ि. рд╕ं. 1771 рдоें рдоाрдШ рд╢ुрдХ्рд▓ा рдкंрдЪрдоी рдХो рд╣ुрдЖ рдЗрдирдХा рдЬрди्рдо рдмाрд▓рдо рдЛрд╖ि рдкिрддा рддрдеा рдХेрд╢рд░рдмाрдИ рдоाрддा рдХे рдШрд░ рд╣ुрдЖ।
рдЖрдк рдЧाрдп рдЪрд░ाрддे рдеे рдФрд░ рд╕рдордп рдХृрд╖्рдг рдХा рд░ूрдк рдзाрд░рдг рдХрд░рдХे рдиाрдЪрддे рдЧाрддे рдмंрд╕ी рдмрдЬाрддे рдФрд░ рд╕िрд░ рдкрд░ рдоुрдХुрдЯ рднी рдмांрдз рд▓ेрддे рдеे।
рд╡ि.рд╕ं. 1784 рдоाрдШ рдПрдХाрджрд╢ी рдЧुрд░ुрд╡ाрд░ рдХे рджिрди рдЧрдгेрд╢्рд╡рд░ рдзाрдо рдоें рд╢िрд╡ рдоंрджिрд░ рдоें рд╕ाрдзрдиा рдХрд░рдиे рдЧрдП рдФрд░ рд╡рд╣ां 5 рд╡рд░्рд╖ рддрдХ рд░ाрд╕рд▓ीрд▓ा рднрдЬрди рд░рдЪрдиा рдПрд╡ं рдпोрдЧ рд╕ाрдзрдиा рдХрд░рддे рд░рд╣े рдФрд░ рдЕंрдд рдоें рдЙрд╕ी рдоें рд╡िрд▓ीрди рд╣ो рдЧрдП।
рд╕ंрдд рдоाрд╡ рдЬी рдХो рдХृрд╖्рдг рдХे рдиिрд╖्рдХрд▓ंрдХी рдЕрд╡рддाрд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рдкूрдЬा рдЬाрддा рд╣ै рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдЗрдирдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЪрд▓ाрдП рдЧрдП рдкंрдд рдХो рдиिрд╖्рдХрд▓ंрдХ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХे рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै рдЗрд╕ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХी рдоुрдЦ्рдп рдкीрда рд╕ाрдмрд▓ा рдбूंрдЧрд░рдкुрд░ рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै рд╕ंрдд рдоाрд╡ рдЬी рдХी рд╡ाрдгी рдЬिрд╕рдоें рд╕ंрдЧीрдд рд╣ै рдЙрд╕े рдЪोрдкрдб़ा рдХрд╣рддे рд╣ैं।
рд╕ंрдд рдоाрд╡рдЬी рдХी рдкुрдд्рд░рд╡рдзू рдЬрдирдХ рдХुрдоाрд░ी рдиे рдоाрдоा рдЬी рдХे рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдоूрд░्рдд рд░ूрдк рджेрдиे рд╣ेрддु 18 рд╕ो 82 рдИрд╕्рд╡ी рдЧрдгेрд╢्рд╡рд░ рдзाрдо рдкрд░ рд╕рд░्рд╡рдзрд░्рдо рд╕рдорди्рд╡рдп рд╡ाрджी рдПрдХ рдоंрджिрд░ рдмрдирд╡ाрдпा, рдЗрд╕ рдоंрджिрд░ рдХी рдпрд╣ рд╡िрд╢ेрд╖рддा рд╣ै рдХि рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдж्рд╡ाрд░ рдЬैрди рдоंрджिрд░ рдЬैрд╕ा рдЧुрдордЯी рдмोрдз рдоंрджिрд░ рджेрд╕ी рдоिрдиाрд░ा рдорд╕्рдЬिрдж рдЬैрд╕ी рдХрдеाрдХाрд░ рдЧिрд░рдиाрд░ рдЬैрд╕ा рд╣ै рдФрд░ рдоंрджिрд░ рдХे рдЧрд░्рдн рдЧृрд╣ рдоें рдоूрд░्рддि рд╡िрд╖्рдгु рднрдЧрд╡ाрди рдХी рд╣ै рдиिрд╖्рдХрд▓ंрдХ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХा рдоेрд▓ा рд╕ोрдо рдоाрд╣ी рдЬाрдЦрдо рдирджिрдпों рдХे рд╕ंрдЧрдо рдкрд░ рд╕्рдеिрдд рдЧрдгेрд╢्рд╡рд░ рдзाрдо рдоैं рдоाрдШ рд╢ुрдХ्рд▓ рдкूрд░्рдгिрдоा рдХो рд▓рдЧрддा рд╣ै рдпрд╣ рдоेрд▓ा рдЖрджिрд╡ाрд╕िрдпों рдХा рдХुंрдн рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै।
рдЗрди्рд╣े рднी рдкрдв़ें-
- рднाрд░рдд рдоें рдоुрд╕्рд▓िрдо рдЖрдХ्рд░рдордг
- рд╕िंрдзु рд╕рдн्рдпрддा
- рдк्рд░ाрдЪीрди рднाрд░рддीрдп рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХो рдЬाрдирдиे рдХे рд╕्рд░ोрдд
- рдЧुрд▓ाрдо рд╡ंрд╢ рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕
- рд╡ाрдпुрдоंрдбрд▓ рдХी рдкрд░рддे
- Daily Current Affairs
- Important Days in March
- History of Jainism
- Sindhu Sabhyta Full Information in Hindi
For any query feel free to Contact us
0 Comments
Please do not enter any spam link in the comment box